Yazar: Mustafa CENGİZ*

E-Yaklaşım / Ocak 2024 / Sayı: 373

I- GİRİŞ

Kendi işyerinden 4/a (SSK) statüsünde sigortalı bildirilme hususunda 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihi öncesi ve sonrası için farklı uygulamalar bulunmakla birlikte bildirimlerin nasıl yapılması gerektiğine dair net bir durum oluşmuş iken Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 24.04.2019 tarih, 2019/09 sayılı Genelgesi ile geriye yönelik uygulama değişikliği ortaya çıkmış, EYT Yasası’nın yürürlüğe girdiği 03.03.2023 tarihine kadar da yeni dönem uygulamanın sigortalılar tarafından tam olarak anlaşılamaması nedeni ile bu süreçte bir çok sigortalı kendi işyerinde 4/a (SSK) statüsünde bildirilmeye devam etmiş, emeklilik müracaatı sonrası 4/a statüsünde emekli olmayı beklerken hizmetlerinin 4/b (Bağ-Kur) statüsüne çevrilmesi nedeni ile ya emekli olamamış veya bağlanan aylık tutarları düşük kalmıştır. Bu makalemizde konu hakkında Sosyal Güvenlik mevzuatına göre değerlendirme yapılacaktır.

II- 5510 SAYILI KANUNUN YÜRÜLÜK TARİHİNDEN ÖNCEKİ UYGULAMA

5510 sayı Kanun’un 53. Maddesinin Sigortalının 4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statüleri ile (c) bendinde yer alan sigortalılık statüsüne aynı anda tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde öncelikle aynı maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında, (a) ve (b) bentlerinde yer alan sigortalılık statülerine tabi olacak şekilde Kanun kapsamına girmesi halinde ise aynı maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır hükmünün  01.03.2011 tarihinden itibaren uygulanmasına kadar önce başlayan sigortalılık statüsü geçerli kabul edilmekteydi.

1479 sayılı Kanun’un Mülga 24. maddesinde; kollektif şirketlerin, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer, limited şirketlerin, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, donatma iştirakleri ortakları ile anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olan ortakları bu Kanuna göre sigortalı sayılmış,

506 sayılı Kanun’un Mülga 2. maddesinde bir hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanlar bu kanuna göre sigortalı sayılmıştır. Devredilen Sosyal Sigortalar Kurumu’nun “Şirket Ortakları” konulu 09.02.1993 tarihli ve 16-60 Ek sayılı Genelgenin 1. maddesinde; 506 sayılı Kanun’un 2. maddesine göre sigortalı olanların, sigortalılıkları sürerken çalıştıkları işyerine veya başka bir şirkete ortak, anonim şirkette ise kurucu ortak veya yönetim kurulu üyesi ortak oldukları takdirde, 506 sayılı Kanuna tabi sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar Bağ-Kur’a tabi tutulmayacakları, ancak kollektif şirket ve adi şirket ortaklarının, aynı şirkette bir hizmet akdine dayanarak çalışmaları yasal olarak mümkün olmadığından, bu durumda olanların Bağ-Kur ile ilgilendirilmeleri gerektiği, şirket ortağı ya da anonim şirketlerde kurucu ortak veya yönetim kurulu üyesi olmaları dolayısıyla 1479 sayılı Bağ-Kur Kanununa göre Bağ-Kur sigortalısı olanların sigortalılıkları sürerken bir hizmet akdine dayanarak çalışmaya başladıkları takdirde,

Bağ-Kur sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar 506 sayılı Kanuna tabi tutulmayacakları talimatlandırılmıştır.

III- 5510 SAYILI KANUNUN YÜRÜLÜK TARİHİNDEN SONRAKİ UYGULAMA

Kanun’un 53.maddesine göre 01.10.2008 tarihinden itibaren 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı bildirilemezler.

Ancak 5510 Sayılı Kanun Gereğince Sigortalı Sayılanlar, Sayılmayanlar, Sigortalılığın Başlangıcı, Kuruma Bildirilmesi ve Sona Ermesi Hakkındaki Tebliğde 01.10.2008 tarihinden önce 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı oldukları halde, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden, bu Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olarak prim ödemesi olanların sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar devam ettirileceği belirtildiğinden bu durumda olanların 4/a sigortalılıkları 2019/09 sayılı Genelgenin yayımlanma tarihi olan 24.04.2019’a kadar geçerli sayılmıştır. Ancak bunların sigortalılığı kesintiye uğradığı tarihten itibaren 5510 sayılı Kanun’un 4/b kapsamında (Bağ-Kur) sigortalı olmaları zorunlu olmaktadır.

Konu ile ilgili 2019/09 sayılı Genelge ile yapılan değişiklikte 01.10.2008 tarihinden önce kendi işyerinde 4/a sigortalılığı başlayanlardan ortaklık tarihide 01.10.2008 öncesi olanlar için eski mevzuat hükümlerine atıfta bulunarak önce başlayan sigortalılığın geçerli olacağı belirtilmiştir. Bu durumda 4/a’lı sigortalılığı başladıktan sonra çalıştığı işyerine ortak olanların 4/a hizmetleri kesintiye uğrayıncaya kadar geçerli kabul edilmekte ancak ortaklık tarihi daha önce veya şirket kuruluş tarihi ile aynı gün 4/a sigortalılığı başlayanlar 4/b statüsünde sigortalı kabul edilerek bildirilen tüm 4/a hizmetleri iptal edilip ödenen primler 4/b dosyasına aktarılmaktadır.

5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi öncesi sigortalı olanlara yaşlılık aylığının hangi statüde bağlanacağı bildirilen son yedi yıldaki fazla olan hizmete göre belirlenmektedir. Kendi işyerinden 4/a’lı bildirilmesi nedeni ile iptal edilerek 4/b’ye aktarılması neticesinde son yedi yılda en fazla hizmetin 4/b statüsünde kalması halinde sigortalıların emeklilik şartları değişmektedir. Özellikle EYT kapsamındaki çok sayıda sigortalı bu durumla karşılaşmış ,4/b statüsünde emeklilik şartları kadınlarda 7200 gün, erkeklerde 9000 gün olup 4/a statüsünde emeklilik şartları ile kıyaslandığında 5000 ila 5975 güne göre daha fazla güne ihtiyaç bulunduğundan gün eksikliğinden çok sayıda emeklilik müracaatı ret edilmiştir. Gün sayısı yeterli olup 4/b den aylık bağlananlarda da özellikle tavandan yüksek prim ödenmesi durumunda yaklaşık 12.000,00 TL’ye kadar daha az aylık bağlanması ile karşı karşıya kalınmıştır.

Karşılaşılan örneklerden sigortalıların veya sigortalılık bildirimlerini SGK ya yapan meslek mensuplarının eski mevzuatta yer alan 4/a sigortalılığın “kesintiye uğrayıncaya kadar” geçerli olacağı ifadesini yanlış yorumlayarak 4/a sigortalı bildirimlere devam ettiği anlaşılmaktadır. Öncelikle bir kişinin 4/a sigortalılığı 01.10.2008 öncesi başlayıp bugüne kadar kesintisiz devam etse de bu işyerine ortaklık tarihi 01.10.2008 sonrası herhangi bir tarihte başlamış ise bu tarih itibari ile 4/a sigortalılığı iptal edilerek 4/b kapsamında tescili yapılmakta olup bu uygulama Kanunun yürürlük tarihinden itibaren başlamış olsa da aradan geçen 15 yıla rağmen bu şekilde hata yapmaya devam edenler bulunmaktadır.