Yazar: Burcu ŞENSOY*

I- GİRİŞ

Uzaktan çalışmanın yaygınlaştığı dönemde, yurt dışında yaşayan birinin Türkiye’de iş bulması mümkün mü?

Çalışanların Türkiye’de bulunmadan işe başlayıp çalışmasının mümkün hale geldiği pandemi döneminde sigorta başlangıcı sırasında yurt dışında olanın durumunu ele alacağımız bu çalışmamızda uzaktan çalışmanın sahte sigortalılığı arttırdığı gerçeğini ve bunu önlemek için yapılan düzenlemeleri ele almaya çalışacağız.

II- SİGORTALILARIN YURT DIŞINDA BULUNMALARI VE TESPİTİ

5510 sayılı Kanuna göre hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Diğer taraftan, Kanuna göre sigortalılık fiili çalışmaya dayanmaması halinde iptal edilmekte olup kişilerin çalışmadıkları halde çalışmış gibi gösterilmesi sahte sigortalılık anlamına gelmekte, fiili çalışma ve sahte sigortalılık, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca iptal edilmektedir.

Sigortalıların görev ve işleri nedeniyle yurt dışında bulundukları sürelerin tespiti için Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 86. maddesine göre;

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında sigortalı olanlar için işverenlerince görevlendirildiklerine dair görev belgesinin ve 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanlar için işleri nedeniyle yurt dışına çıkacaklarına dair beyan belgesi ile bunu destekleyen belgelerin ibrazı istenmektedir.

Denetmenler iş ilişkisinin devam ettiğini, kişinin fiilen çalıştığını ve iş görme borcunu yurtdışından sürdürdüğüne dair işverenin sunacağı deliller ışığında bir değerlendirme yaparlarsa bu durumda sigortalılıkların iptal olması söz konusu olmayacaktır.

Sigorta başlangıcında Türkiye’de olduğu ve devamında yurt dışına çıkış yaptığı tespit edilen kişiler için Sosyal Güvenlik Kurumu, denetimde işveren tarafından gönderildiğinin ispatını esas almaktadır. Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin gerçekleştirdiği bu denetimler esnasında bu durum işveren tarafından yurt dışı görevlendirme belgesi, uçak bileti, otel masraflarının ödenmesi v.b. gider kayıtları üzerinden belgelendirilmelidir. Bu durumda Sosyal Güvenlik Denetmenleri çalışanların sigortalılık sürelerini geçerli saymaktadır. Aksi durumda ise işverenin belgelendirememesi halinde, yurt dışına çıkış tarihinden önceki süreler geçerli sayılmakta ancak yurtdışına çıkış tarihinden sonraki süreler sahte sigortalılık kapsamında değerlendirilerek yurt dışına çıkış tarihinden sonraki çalışmalar iptal edilmektedir.

III- ÜLKEMİZ İLE ULUSLARARASI SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ OLMAMASI HALİNDE YAPILMASI GEREKEN İŞ VE İŞLEMLER

A- ÜLKEMİZ İLE ULUSLARARASI SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ BULUNMAYAN ÜLKELERDE İŞVERENLER TARAFINDAN YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER

Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadır ve Kanun’un 5. maddenin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında haklarında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmaktadır. Bunların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde isteğe bağlı sigortalı olmalarına imkân sağlanmış, isteğe bağlı sigortalılık statüsü (a) bendi (SSK) kapsamında sigortalılık olarak değerlendirilmiştir. İsteğe bağlı sigortalı olmayanlar Türkiye’ye döndükten so…