Yazar: Faruk YÜKSEL*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

I- GİRİŞ

Bilindiği üzere 5510 sayılı Kanun gereğince Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından işverenlere, sigortalılara, gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere birçok ad altında ödemeler yapılmaktadır. Bu ödemeler yapılırken zaman zaman hiç yapılmaması gereken ödemeler yapılabilmekte veya yapılması gerekenden fazla ödeme yapılmaktadır. Bu şekilde yersiz veya fazla yapılan ödemelerin tahsili ile ilgili düzenleme 5510 sayılı Kanun’un([1]) 96. maddesinde yapılmış ve konu ile ilgili olarak Fazla Veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik([2]) ve en son 01.07.2017 tarih ve 2017/25 sayılı Genelge çıkarılmıştır. Yazımızda bu düzenlemeler ışığında konu hakkında açıklamalar yapılacaktır.

II- YERSİZ ÖDEMELERİN KAPSAMI

Fazla ve yersiz ödemeler, SGK tarafından işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara, gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen 5510 sayılı Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler olarak tanımlanabilir. Bu ödemeler aşağıdaki gibidir;

. Geçici iş göremezlik, emzirme, evlenme ve cenaze ödenekleri.

. Yaşlılık ve ölüm toptan ödemeleri,

. Sürekli iş göremezlik ve ölüm gelirleri,

. Malullük, yaşlılık ve ölüm aylıkları ile bu aylıklarla birlikte ödenen ek ödemeler,

. Uzun ve kısa vade sigorta kollarından karşılanan yol gündelik ve refakatçi giderleri.

5510 sayılı Kanun’un 96. maddesi kapsamındaki ödemeler, yukarıda sayılan ödemelerin hak etmeyen kişilere yapılması halinde ödemelerin tamamından veya hak eden kişilere yapılan ödemelerin hak edilenden fazla yapılması durumunda hak edilen tutarları aşan ödemelerden oluşmaktadır.

III- YERSİZ ÖDEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Konu hakkında yapılan düzenlemelere göre fazla ve yersiz ödemeler; kontrol, denetim, inceleme, Sayıştay’ca kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilir. Bunun dışındaki yöntemlerle, ihbar vb., fazla veya yersiz ödemelerin tespit edilmesi mümkün değildir. Tespit edilen bu ödemeler 5510 sayılı Kanun’un 96. maddesi uyarınca iki başlık altında değerlendirilmektedir: İlgililerin kasıt veya kusurlu davranışlarından doğan yersiz ödemeler ve Kurumun hatalı işlemlerinden doğan fazla veya yersiz ödemeler.

A- İLGİLİLERİN KASIT VEYA KUSURLU DAVRANIŞLARINDAN DOĞAN YERSİZ ÖDEMELER

5510 sayılı Kanun’un 96. maddesi uyarınca ilgililerin kasıt veya kusurlu davranışlarından doğan yersiz ödemeler, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık süre için, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte tahsil edilecektir.

Aşağıdaki durumlar ilgililerin kusurlu ve kasıtlı davranışı olarak kabul edilmektedir:

. SGK’ya verilen veya ibraz edilen belgelerle gerçeğe aykırı bildirimde bulunulması.

. SGK tarafından hazırlanan belgelerle bildirilmesi taahhüt edilen durum değişikliklerinin bir ay içinde bildirilmemesi.

. Sahte bilgi ve belgelerle yardımlardan yararlandırılması ile gelir veya aylık bağlatılması.

. Sahte hizmet kazandırılmak suretiyle, yardımlardan yararlandırılması ile gelir veya aylık bağlatılması.

. Boşanma nedeniyle gelir veya aylık bağlandıktan sonra boşanılan eşle fiilen birlikte yaşanması.

. Gelir ve aylıklarının kesilmesi gerektiği halde durumun gizlenmesi ve/veya bildirilmemesi,

. Sigortalılar ile gelir veya aylık alanlara yapılan ödemelerden, hak sahipliği sona ermesine rağmen her hangi bir kişi tarafından tahsilat yapılması.

Yersiz veya fazla yapılan ödemenin sebebi yukarıdaki olaylardan biri ise fazla ve yersiz ödemenin ilgililerin kusurlu ve kasıtlı davranışlarından doğduğu kabul edilecektir.

B- SGK’NIN HATALI İŞLEMLERİNDEN DOĞAN YERSİZ ÖDEMELER

5510 sayılı Kanun’un 96. maddesi uyarınca Kurumun hatalı işlemlerinden doğan yersiz ödemelerin tahsili sırasında hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık süre içinde yapılan ödemeler tahsil edilecektir.

İlgililerin yukarıda sayılan kasıtlı veya kusurlu davranışları dışında kalan;