Yazar: Akın ŞİMŞEK*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

I- GİRİŞ

Mal bildiriminin Anayasal dayanağını Anayasa’nın “Mal Bildirimi” başlıklı 71. maddesi oluşturmaktadır. Bu düzenlemede kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları ve bu bildirimlerin tekrarlanma sürelerinin kanunla düzenleneceği, yasama ve yürütme organlarında görev alanların bundan istisna edilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

Yerel seçimler neticesinde ilk defa göreve başlayan belediye başkanları ve belediye meclis üyelerinin göreve başlamalarını müteakip mal bildirimlerini vermeleri, yeniden seçilenlerin de mevcut mal bildirimlerini yenilemeleri gerekmektedir.

II- MAL BİLDİRİMİ MEVZUATI

Mal bildirimi ile ilgili olarak genel düzenlemeleri içeren 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu([1]) çıkarılmıştır. Aynı Kanun’un 23. maddesi ile de 1609 sayılı Bazı Cürümlerden Dolayı Memurlar ve Şerikleri Hakkında Takip ve Muhakeme Usulüne Dair Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.

Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik([2]) ile de 3628 sayılı Kanun gereğince verilecek olan mal bildiriminin şekli, düzenleniş biçimi, sayısı, neleri kapsayacağı, yetkili merciine nasıl ulaştırılacağı ve 3628 sayılı Kanun’un uygulanmasına ilişkin diğer esas ve usuller düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş ile birlikte 3628 sayılı Kanunda gerekli uyum değişiklikleri yapılmış olmakla birlikte Kanunda yapılan değişiklikler ile ilgili olarak Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelikte henüz değişiklik yapılmamıştır([3]).

Mal bildirimi konusunda 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi memurlar açısından Kanun’un 14 ve 125. maddelerinde düzenleme yapılmıştır. Bu Kanun’un “Mal Bildirimi” başlıklı 14. maddesinde Devlet memurlarının, kendileriyle, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verecekleri, aynı Kanun’un 125/D-j maddesinde de belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiil ve haller içerisinde sayılmıştır. 657 sayılı Kanun uyarınca kademe ilerlemesinin durdurulması fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulmasıdır.

Mal bildirimin zamanında veya usulüne uygun olarak verilmemesi ile ilgili olarak mal bildirimlerinin zamanında verilmemesi nedeniyle yapılan ihtara rağmen verilmemesi, gizli bilgilerin açıklanması gibi nedenlerle kişiler fiile göre üç aydan üç yıla kadar hapis cezasına maruz kalabilmektedir. İlk mal bildiriminin zamanında verilmesi yanında eş ve çocuklara ilişkin malların edinilmesi, artması gibi durumlarda da ilave mal bildirimlerinin zamanında verilmesi ile cezai yaptırımlara maruz kalmanın önüne de geçilmiş olacaktır. Mal bildirimine dair yeni ve ek bildirimler yetkili merciler tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılmaktadır. Yapılan karşılaştırma sonucunda gerçeğe aykırı bildirimde bulundukları veya haksız mal edindikleri, kaçırdıkları veya gizledikleri anlaşılanlar hakkında yetkili mercilerce Cumhuriyet başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulmaktadır. Kamu görevlilerinin mal bildirimi uygulamasında mevzuata veya genel ahlaka uygun olarak sağlandığı ispat edilemeyen mallar veya kişilerin sosyal yaşantısı bakımından geliriyle uygun olduğu kabul edilemeyecek harcamalar şeklinde ortaya çıkan artışlar haksız mal edinme kabul edilmektedir.

III- YEREL SEÇİMLER SONRASI SEÇİLENLERİN MAL BİLDİRİMLERİ

Yerel yöneticilerin bu kapsamda da belediye başkanları ile belediye meclis üyelerinin mal bildiriminde bulunmalarına ilişkin olarak kanuni düzenlemelere mal bildiriminde bulunacakların bildirimlerine, bildirimlerini yenilenmelerine, mal edilmelerin denetimiyle, haksız mal edinme veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunma halinde uygulanacak hükümleri, bu kapsamda belirlenen suçlarla bazı suçlardan dolayı kamu görevlileri ve suç ortakları hakkında takip ve muhakeme usulünü düzenlemek amacıyla çıkarılan 3628 sayılı “Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu([4])”nda yer verilmiştir([5]). Ayrıca 3628 sayılı Kanun gereğince verilecek olan mal bildiriminin şeklini, düzenleniş biçimini, sayısını, neleri kapsayacağını, merciine nasıl ulaştırılacağını ve bu Kanun’un uygulanmasına ilişkin diğer esas ve usulleri düzenlemek ve uygulamaya yol göstermek amacıyla “Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik([6])” çıkarılmıştır.

Seçimle gelinen görevlerde bulunanlar bu kapsamda da belediye başkanları ve belediye meclis üyeleri ilk mal bildirimlerini seçimin kesinleşme tarihini izleyen iki ay içinde vermek zorundadır. Belediye Başkanlığı veya Belediye Meclis Üyeliği görevi sona erenler de ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde yine mal bildirimini vermek zorundadır.

Mal bildirimi vermek zorunda olanlar görevleri devam ettiği sürece sonu (0) ve (5) ile biten yıların en geç Şubat ayı sonuna kadar bildirimlerini yenilemek zorundadırlar. Bu kapsamda 31 Mart 2024 mahalli idareler seçimlerinde seçilerek görevlerine başlayan Belediye Başkanları ile Belediye Meclis Üyeleri ilk mal bildirimlerini verdikten sonra gelecek yıl yani 2025 yılı Şubat ayı sonuna kadar mal bildirimlerini yenilemek zorundadırlar. Bu mahalli idareler seçim dönemi 2028 yılında biteceğinden bu dönem içinde mevcutlarda beyanı gerektiren bir değişim olmadığı sürece normal şartlarla başka mal bildirimi yenilemesine gerek kalmayacaktır.

Belediye Başkanları…