On İkinci Planın Getirdikleri

Yazar: Haldun DARICI*

E-Yaklaşım / Ocak 2024 / Sayı: 373

I- GİRİŞ

Ülkemizin ilk kalkınma planı olan “Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967)” Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan Karma Komisyonu, Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi’nde görüşülerek 21.11.1962 tarihinde onaylanmış ve 03.12.1962 tarihli ve 11272 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Nihai plan olan “On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028)” ise Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda 31.10.2023 tarihinde onaylanmış ve 01.11.2023 tarih ve 32356 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Sözü edilen ilk plan Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanırken, nihai plan Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır. Kalkınma planlarıyla ilgili olarak belirtilen hususlar, planları hazırlayan/onaylayan kurumların yapılarında dolayısıyla Devletin yapısında da önemli değişimler olduğunu göstermektedir.

Ülkemizde ilk planın yayımlanmasından, son planının yayımlanmasına kadar geçen 60 yıllık dönem içerisinde ise beşer yıllık dönemleri kapsamak üzere on iki adet kalkınma planı hazırlanmıştır. Söz konusu planlar, genel olarak içeriklerinde de belirtildiği üzere, ekonomide kapsamlı bir yol haritası çizen, kamu idarelerine önceliklerini belirlemede yön veren, temel politika belgeleri olarak ön plana çıkmaktadır. Diğer plan ve programların da söz konusu kalkınma planları esas alınarak hazırlanmaları gerekmektedir.

Çalışmada, mahiyetleri kısaca belirtilen kalkınma planlarından nihai olarak yayımlanan On İkinci Planın maliye politikası ve özellikle vergi politikasıyla ilgili tedbirleri üzerinde durulmuştur. Planda kamu maliyesi başlığı altında uygulanması öngörülen “politika ve tedbirler” başlığı altında çok sayılı tedbire yer verilmekle birlikte çalışmada özellikle doğrudan vergilerin vergi gelirleri içindeki payı, vergi tahsilatının artırılması, vergi kanunlarının yeniden yazılması, istisna ve muafiyetler ile yeşil ve dijital dönüşüm konuları üzerinde durulmuş ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ancak çalışmada öncelikle On İkinci Planda maliye politikasının temel amacı olarak öngörülen mali disiplin ile plan dönemindeki bütçe hedeflerine öncelikle yer verilecektir.

II- ON İKİNCİ KALKINMA PLANI

A- MALİ DİSİPLİN VE BÜTÇE HEDEFİ

On İkinci Kalkınma Planının maliye politikasıyla ilgili bölümünde, istikrarlı ve sürdürülebilir yapının güçlendirilmesi yanında, mali disiplinin korunması temel amaç olarak belirlenmiştir. Yakın dönemdeki tüm plan ve programlarda olduğu gibi bu planda da mali disipline vurgu yapılmış ve mali disiplinin temel amaç olduğu öngörülmüştür. Dolayısıyla kamu maliyesi alanında mali disiplinin, planların olmazsa olmazı olarak ön plana çıktığı belirtilebilir.

“Mali Disiplin” ise genel olarak kamu harcamalarının kamu gelirleriyle karşılanması olarak ifade edilmektedir. Bu çerçevede 12. Planda; deprem ve diğer harcamalardaki artışlar nedeniyle 2023 yılında yüzde 6,4’e yükselmesi beklenen bütçe açığı/GSYH oranının plan dönemi sonu olan 2028 yılında yüzde 2’ye düşürülmesi hedef alınmış olup konuyla ilgili tabloya aşağıda yer verilmiştir.

Bütçe Büyüklükleri

2023 (Tahmin) (%)

2028 (Plan Hedefi) (%)

Gelirler

19,3

Yazının Tamamı İçin Abone Olun