Yazar: Yasemin YÜCESOY*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ

Mevsimlik ve kampanya işler, İş Kanunu’nda tanımlanmadığı gibi, mevsimlik ve kampanya işlerinin açıklandığı özel düzenlemeler de bulunmamaktadır. İş Kanunu’nda mevsimlik ve kampanya işlerle ilgili az sayıdaki Kanun hükmü arasında, yıllık ücretli izin düzenlemeleri arasında yer alan, mevsimlik ve kampanya işlerde çalışanların yıllık izin hakları olmadığı hususu bulunmaktadır.

Mevsimlik işlerde yıllık izin hakkının doğmayacağına dair olan Kanun hükmü, bu işlerde çalışanların bir yıl çalışıp yorulmamaları, mevsimden kalan sürede dinlenebilme olanağına dayandırılmaktadır.

Mevsimlik veya kampanya işte çalışmadan sürekli çalışmaya geçen işçinin yıllık izin hakkının hesabında mevsimlik veya kampanya işte çalıştığı sürenin dikkate alınıp alınmayacağı konusu ise öğretide ve uygulamada tartışılan konular arasındadır. Yargı kararları, uygulamayı şekillendirmektedir.

II- MEVSİMLİK VE KAMPANYA İŞLER

Yürürlükteki mevzuatımızda mevsimlik işlere ilişkin birtakım hükümler bulunmakla birlikte mevsimlik işlerin yasal bir tanımı mevcut değildir.  

Öğretide, genel kabul görmüş tanımına göre mevsimlik iş, “işyerindeki faaliyetin yılın belli döneminde yoğunlaştığı, diğer zamanlarda ise azaldığı veya tamamen durduğu, fakat bu durumun düzenli olarak tekrarlandığı iş”tir (MOLLAMAHMUTOĞLU/ ASTARLI/ ULAŞ, s.460-461, SÜZEK, s.255).

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararlarında mevsimlik iş, “Çalışmanın sadece yılın belirli bir döneminde yoğunlaştığı işyerlerinde yapılan işler mevsimlik iş olarak tanımlanabilir. Söz konusu dönemler işin niteliğine göre uzun veya kısa olabilir. Her zaman aynı miktarda işçi çalıştırmaya elverişli olmayan ve işyerinde yürütülen faaliyetin niteliğine göre işçilerin her yıl belirli sürelerde yoğun olarak çalıştıkları ve fakat yılın diğer döneminde işçilerin iş sözleşmelerinin ertesi yılın faaliyet dönemi başına kadar ara vermeyi gerektiren işler mevsimlik iş olarak değerlendirilebilir.” şeklinde tanımlanmıştır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 07.03.2012 gün 2011/9-755 esas, 2012/117 kararı, 30.11.2011 gün 2011/9-596 esas, 2011/725 kararı ve 08.05.2013 gün ve 2013/9- 257 esas, 2013/592 karar sayılı kararı).

Mevsimlik iş ile kampanya işi arasındaki temel fark, mevsimlik işlerde işyerinin bütün bir yıl faaliyette bulunması ve iş kapasitesinin yılın belirli bir döneminde artması iken, kampanya işlerinde işyeri yılda birkaç aydan fazla faaliyette bulunulmamaktadır. Özellikle bir ürünün çabuk toplanması veya işlenmesinin zorunlu olduğu işler, kampanya işleri olarak kabul edilmektedir. Şeker endüstrisi, çay, pamuk toplama faaliyetleri, yılbaşı için açılan fuarlardaki hediye stantlarında çalışma kampanya işine örnek olarak gösterilebilir. Türk hukukunda mevsimlik iş ve kampanya işi kavramları birlikte kullanılmaktadır ve aynı yasal sonuçlara bağlanmıştır (BÜYÜKTARAKÇI, s.9).

III- MEVSİMLİK/KAMPANYA İŞLER VE YILLIK ÜCRETLİ İZİN

4857 sayılı İş Kanunu’nun “Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve İzin Süreleri” başlıklı 53. maddenin 3. fıkrası ile “Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz.” hükmü yer almaktadır. Nitekim Yargıtay’ın yerleşik kararları da “Mevsimlik işçi olduğu sabitse yıllık ücretli izin alacağına hükmedilemeyeceği” yönündedir.

Kanunda yıllık izne hak kazanmak için bir yıllık çalışmanın aranması hükmüne rağmen, ayrıca “nitelikleri itibariyle bir yıldan az süren mevsim ve kampanya işinde çalışanların istisna tutulacağı”nın belirtilmesinin bir anlamı vardır. Böyle bir hükümle Kanun koyucunun amacı; mevsimlik olarak birbirini izleyen yıllarda çalışılan sürelerin toplamının bir yılı aşması durumunda dahi yıllık ücretli izne hak kazanılamayacağını vurgulamaktır (Yücel BODUR, s.136).

A- MEVSİMLİK/KAMPANYA İŞLERDE ÇALIŞANLARA İŞYERİ UYGULAMASI VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ İLE YILLIK İZİN HAKKI VERİLMESİ

Yıllık ücretli izne ilişkin düzenlemeler, kural olarak, sosyal kamu düzenine olup, nispi emredici hükümlerdir. Aynı husus mevsimlik işler ve kampanya işleri için de geçerli olup, mevsimlik işlerde taraflar aralarında yapacakları bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile işçi lehine olarak işçinin yıllık ücretli izin hakkından yararlanabileceğine ilişkin hükümler getirebileceklerdir. Bu durumda sözleşmedeki izinle ilgili hükümler uygulanacaktır (“T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 2011/9-596 K. 2011/725 T. 30.11.2011).

İşyeri uygulaması ile de mevsimlik işçilere yıllık ücretli izin hakkının tanınmasının olanaklı olup, İş Kanunu 53/III. madde hükmünün aksi, işyeri uygulaması ile oluşturulabilir (ÇİL, s. 2764.)

B- MEVSİMLİK İŞLERİN YÜRÜTÜLDÜĞÜ İŞYERİNDE DEVAMLI ÇALIŞAN İŞÇİLERİN YILLIK İZİN HAKLARI

Mevsimlik iş yapmakla birlikte yılın 12 ayı kısmen faaliyetini sürdüren ve bir kısım işçinin devamlı şekilde çalıştığı işyerlerine de rastlanmaktadır. Mevsimlik iş yapılmakla birlikte yılın 12 ayı kısmen faaliyet yürütülen işyerlerinde sürekli olarak çalışan işçilerin durumu Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 12. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde “İş Kanunu’nun 53. maddesinin üçüncü fıkrasında sözü geçen ve nitelikleri yönünden bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı olarak çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.” hükmünü içermektedir.