Yazar: Serdar GÜNAY*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

I- GİRİŞ

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda çalışanların eğitimi ayrıca düzenlenmiş ve mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenlerin çalıştırılamayacağı düzenlenmiştir. İş güvenliği mevzuatı uygulamasında mesleki yeterlilik belgesi şartı makalemizin konusudur.

II- YASAL VE İDARİ DÜZENLEMELER

A- 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU

6331 sayılı Yasa’nın “İşverenin Genel Yükümlülüğü” başlıklı 4. maddesinde işverenlerin çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olduğu ve bu çerçevede mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapması gerektiği belirtilmiştir. Yasa’nın “Çalışanların Eğitimi” başlıklı 17. maddesi 1. fıkrasında işverenlerin çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlayacağı, bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verileceği ve değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenileneceği, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanacağı düzenlenmiştir. Aynı maddenin 3. fıkrasında ise “Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz” denilerek mesleki yeterlilik belgesi şartı getirilmiştir.

B- 5544 SAYILI MESLEKİ YETERLİLİK KURUMU İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER HAKKINDA KANUN

5544 sayılı Yasa’nın 1. Ek maddesinde “Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup, Kurum’ca standardı yayımlanan ve Bakanlıkça çıkarılacak tebliğlerde belirtilen mesleklerde, tebliğin yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra bu Kanun’da düzenlenen esaslara göre meslekî yeterlilik belgesine sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz. 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı meslekî ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin meslekî ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlar için meslekî yeterlilik belgesi şartı aranmaz.” düzenlemesi yapılmıştır.

C- MESLEKİ YETERLİLİK BELGESİ ZORUNLULUĞU GETİRİLEN MESLEKLERE İLİŞKİN TEBLİĞLER

İlk olarak 5544 sayılı Yasa’nın verdiği yetki ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayınlanan Mesleki Yeterlilik Kurumu Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ (2015/1)([1]) ile ahşap kalıpçı, alçı levha uygulayıcısı, alüminyum kaynakçısı, bacacı, betoncu, iskele kurulum elemanı, makine bakımcı, otomotiv mekanikçisi, montajcısı, sıvacı, tünel kalıpçı vb. meslekler tek tek sayılarak 40 mesleğe mesleki yeterlilik zorunluluğu getirilmiştir. Tebliğde zorunluluğun yayın tarihinden itibaren 12 ay sonra başlayacağı belirtilmiştir.

İkinci olarak 2016/1 sıra No.lu Tebliğ([2]) ile asansör bakım ve onarımcısı, asansör montajcısı, CNC programcısı, metal sac işlemeci yine yayın tarihinden 12 ay sonra başlamak üzere mesleki yeterlilik belgesi getirilen meslekler olarak belirlenmiştir.

2017/1 sıra No.lu Tebliğ([3]) ile 33 meslek, 2018/1 sıra No.lu Tebliğ([4]) ile 36 meslek, 2019/1 sıra No.lu Tebliğ([5]) ile 26 meslek, 2021/1 sıra No.lu Tebliğ([6]) ile 40 meslek ve 2021/2 sıra No.lu Tebliğ([7]) ile 21 meslek için (yayın tarihinden 12 ay sonra başlamak üzere) mesleki zorunluluk belgesi şartı getirilmiştir. Halihazırda 204 meslek için belge şartı aranmaktadır([8]).

III- BELGE ŞARTININ YERİNE GETİRİLMEMESİ

Belge şartının yerine getirilmemesinin 5544 sayılı Yasa’dan kaynaklanan ve iş kazası halinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’ndan kaynaklanan iki önemli sonucu olmaktadır.

A- 5544 SAYILI YASA

5544 sayılı Yasa’nın 1. Ek maddesi 3. fıkrasında zorunluluğa ilişkin denetimlerin iş müfettişlerince yapılacağı ve “aykırı davranan işveren veya işveren vekillerine Çalışma ve İş Kurumu il müdürü tarafından her bir çalışan için beş yüz Türk lirası idari para cezası” verileceği düzenlenmiştir. Söz konusu tutar 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17. maddes…