Yazar: Faruk YÜKSEL*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ

Ülkemizde işverenlerin sosyal güvenlik prim giderlerini dolayısıyla işçilik maliyetlerini azaltmak ve bu yolla işsizliği azaltmak için bazı istihdam teşvik, destek ve indirimleri uygulanmaktadır. Bu teşvik ve desteklerden biri de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu([1]) 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde düzenlenmiş olan malullük yaşlılık ölüm (MYÖ) sigortası priminden % 5’lik indirim yapılması ve indirilen kısmın Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca karşılanması uygulamasıdır. Bu uygulamayı açıklamak üzere Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 2008/93, 2009/139, 2011/45, 2020/1, 2021/26 ve 2021/30 sayılı genelgeler çıkarılmıştır.

Söz konusu düzenlenmelerin asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerini ilgilendiren yönleri ile ilgili olarak Danıştay 10. Dairesi tarafından bir iptal kararı verilmiş ve konu ile ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 13.08.2024 tarih ve 2024/11 sayılı Genelge çıkarılmıştır. Yazımızda son değişikliklere ilişkin açıklamalar yapılacaktır.

II- 5 PUANLIK İNDİRİMİN KAPSAMI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde düzenlenmiş olan malullük yaşlılık ölüm sigortası priminden % 5’lik indirim yapılmasına ilişkin uygulama özel sektör işverenleri için uygulanmakta ve işverenlerin sigorta prim giderlerinde göz ardı edilemeyecek bir azalma sağlamaktadır.

5 puanlık indirim ile 2024 yılı için;

. Prime esas kazancın alt sınırından (asgari ücret) çalıştırılan bir sigortalı için 1.000,13 TL’lik,

. 50.000 TL ücret karşılığı çalıştırılan bir sigortalı için 2.500 TL’lik,

. Prime esas kazancın üst sınırı üzerinden çalıştırılan bir sigortalı için 7.500,95 TL’lik,

bir avantaj sağlanmaktadır.

Söz konusu 5 puanlık indirimden faydalanılması için gereken şartlar şunlardır:

. Prim belgelerinin yasal süre içerisinde verilmiş olması gerekir.

. Sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödenmelidir.

. İşverenin, Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmamalı, varsa borçlar taksitlendirilmiş/yapılandırılmış olmalı ve taksitlendirme/yapılandırılma devam ediyor olmalıdır. Asıl işveren durumunda olan işverenlerin borç durumu değerlendirilirken, alt işverenlerinin borçları da dikkate alınmaktadır.

. Var olan borçlar ödendikten sonra prim belgelerinin verilmesi için yasal sürenin dolmamış olduğu ilk aydan itibaren indirimden yararlanılacaktır.

III- ASIL İŞVEREN-ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda ve 4857 sayılı İş Kanunu([2]) ile asıl işveren-alt işveren ilişkisini düzenleyen hükümler bulunmaktadır. Asıl işverenler, birçok konuda alt işverenler ile birlikte sorumlu tutulmuştur. Örneğin 4857 sayılı Kanun ile asıl işverenlere, alt işverenlerin ücret ödeme ve yıllık izin yükümlülükleri bakımından sorumluluklar yüklenmiştir.

Asıl işveren-alt işveren ilişkisi ile ilgili olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 12. maddesinin son fıkrasında “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur.” hükümleri bulunmaktadır. Düzenlemede açıkça belirtildiği üzere asıl işveren, 5510 sayılı Kanundan doğan tüm sorumluluklar açısından alt işvereni ile birlikte sorumludur. Bu sorumluluk alt işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapması gereken ödemeleri yapmamasından doğan borçları da kapsamaktadır.

Ancak ülkemizin hukuk düzeninde cezaların şahsiliği prensibi de bulunmaktadır ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından uygulanan idari para cezaları açısından da cezaların şahsiliği prensibinin uygulanması gerekmektedir. Bu ilke gereğince Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2020/8 sayılı Genelgesi’nde alt işverene tebliğ edilemeyen cezaların asıl işveren adına tahakkuk ettirilemeyeceği, alt işverene tebliğ edilmiş ve dolayısıyla tahakkuk etmiş olan idari para cezaları için ise asıl işveren hakkında takip ve tahsil yolu izlenebileceği belirtilmiştir.