Yazar: Fırat DEMİR*
I-
GİRİŞ
Diğer ülkelerde olduğu gibi
Türkiye’nin de vergisel anlamda gündemi meşgul eden konuların başında kripto
para veya başka bir ifade ile kripto varlıklar gelmektedir. Kripto paralara
olan ilginin her geçen gün tabiri caizse katlanarak artması, bu konunun
devletler tarafından her anlamda gündeme alınmasını zorunlu kılmıştır.
Ülkemizde hali hazırda kripto paralara yönelik yasal düzenleme bulunmamakta
olup, bu anlamda çalışmaların olduğu bilinmektedir.
Kripto parayla birlikte gündelik ve
ticari hayatımıza birçok farklı kavram girmiştir. Bunlardan birisi de kripto
para borsaları/platformları kavramıdır. Söz konusu platformların temel varlık
amacı, kripto para alım satımlarına aracılık etme hizmetinde bulunmaktır. Bu
yazımızda kripto para borsalarının vermiş oldukları hizmet karşılığında elde
ettikleri gelirlerin gelir vergisi, kurumlar vergisi ve KDV karşısındaki durumu
ele alınacaktır.
II- KRİPTO PARA BORSALARI
Kripto paralar insanlığın gündemine,
internet ortamında Satoshi Nakamoto mahlası taşıyan kişi ya da grup tarafından
yayımlanan Bitcoin: (A peer to peer electronic cash system) başlığı taşıyan bir
makale ile girmiştir. Bu bakımdan Bitcoin aynı zamanda ilk kripto paradır.
Bitcoin, gücünü blokzincir teknolojisinden alan ve dijital ortamda var olan
sanal para olup, bu özellikleri gereği geleneksel paralardan farklılık
göstermektedir. Bitcoinin ve kripto paraların en büyük özelliği merkeziyetsiz
olmasıdır. Yani ülkelerin kurum ve kuruluşları tarafından kontrol altında bulunmaması,
sevk ve idare edil(e)memesidir.
Kripto para edinmenin birkaç yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de yazımızın konusunu ilgilendiren kripto para borsaları üzerinden alım satım gerçekleştirilmesidir. Kripto paraların henüz ülkemizde yasal tanımı yapılmadığından ve/veya kripto paraları ilgilendiren kanuni bir düzenleme bulunmadığından kripto para borsalarının da henüz yasal tanımı getirilmiş değildir. Kripto para borsaları kişi ya da kurumlar tarafından kurulan dijital platformlardır. Bir nevi internet bankacılığına veya yatırım şirketlerinin kullanmış olduğu web sitelerine benzetilebilir. Aynı zamanda kripto para borsalarının mobil uyguları da mevcut olup, 7/24 işlem yapılabilme özelliğiyle kullanım açısından müşterilerine kolaylıklar sağlamaktadır. Kripto para borsalarının temel faaliyet konusu müşterilerine, kurmuş oldukları web tabanlı platformlar üzerinden kripto para alım satımına aracılık etmektir.
Kripto para borsaları devletlerin merkez
bankasıyla ilgisiz platformlar olup, tamamen serbest piyasa ekonomisine göre
çalışmaktadır. Her borsa, müşterilerine kripto para alım satımı fırsatı vermek
için öncelikle üye olma şartını sunmaktadır. Üyelik için gereken şartlar her
bir borsa açısından farklılık arz edebilmektedir.
Kripto para borsalarına genellikle
bankalar ve ödeme kuruluşları aracı kılınarak para yatırılmakta ve yatırılan bu
para ile kripto para alım satımı yapılmaktadır. Müşteriler sahip oldukları
şifreleri aracılığıyla bir borsadan başka bir kripto para borsasına transfer
yapabilmektedir. Bu transfer aynı kişiye ait hesaplar arasında olabileceği gibi
farklı kişilere ait hesaplar üzerinden de yapılabilmektedir.
Yabancı ülkede mukim kişi ya da şirketler
tarafından kurulan kripto para borsaları olduğu gibi Türkiye’de mukim kripto
para borsaları da bulunmaktadır.
Yerli ve yabancı olarak 350’yi aşkın
kripto para borsası mevcut olup, yabancı kripto para borsalarına örnek olarak
aşağıdakiler verilebilir. Sıralama 24 saatlik(1) işlem hacmine göre
belirlenmiştir:
-
Binance
-
Coinbase Exchange
-
FTX