Yazar: Murat ÖZDAMAR*

E-Yaklaşım / Temmuz 2024 / Sayı: 379

I- GİRİŞ

Sigortalının ölümü sonrası geride kalan aile bireyleri yaşadıkları sosyal tehlike nedeniyle gelir kaybına uğrar. Sigortalının ölümü sonrası sosyal tehlikeye uğradığı için([1]) geçim sıkıntısı yaşaması muhtemel olan sigortalının dul kalan eşi, bekar, dul veya boşanmış kız çocuğu ve annesi, uğradığı ölüm sosyal tehlikesine bağlı olarak mahrum kalacağı maddi desteğin yerini alacak sosyal bir yardıma gereksinim duyar([2]). 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu([3]), sigortalının ölümü sonrası geçimleri sigortalı tarafından sağlanan aile bireyleri olan dul eşi, çocukları ve annesinin-babasının geleceklerini güvence altına almak amacıyla, ölüm sigortası düzenlemesine yer vermiştir.

5510 sayılı Kanuna göre hak sahibi sayılan dul eş aynı zamanda anne-baba ölümü nedeniyle kız çocuk olarak değerlendirilir ve hem ölen eş hem de ölen anne-baba üzerinden ölüm aylığı almaya hak kazanabilir. Yine ölen sigortalının annesi, ölen çocuğundan ölüm aylığı alma hakkını da elde edebilir. 5510 sayılı Kanun’un 54. maddesine göre, hem eşinden, hem de anne ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da anne ve/veya babasından aylık bağlanacağı (5510, m.54/I-a.5) hükmü bulunmakla birlikte, kız çocukları açısından ölüm aylığına esas hak sahipliğinin, ölümün gerçekleştiği tarihteki sosyal sigorta mevzuatına göre belirlenmesi ilkesi([4]) bulunmakta ve bu ilkenin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği([5]) (SSİY) geçici madde 4’de yer alması nedeniyle kız çocuklarına, eş ve anne-baba üzerinden olmak üzere iki aylık bağlanması 05.12.2017 tarihinden önce ilgili kanunlara bakılarak tespit edilirdi.

Ölüm aylığına hak kazanma şartlarının düzenlendiği SSİY geçici m.4’de([6]) 05.12.2017 tarihinden geçerli olmak üzere bir değişiklik yapılmıştır. Yapılan bu değişiklik sonrası “Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmasında, sigortalıya ilişkin koşulların tespiti ile gelir veya aylığın hesaplanması ve paylaştırılmasında ölüm tarihindeki, hak sahiplerine ilişkin koşulların tespitinde ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri uygulanmaktadır. Bu çalışmada ölen erkek sigortalının dul eşi ve kızına ölüm aylığı bağlanma şartları değerlendirilecek ve dul kadınlara eş ve anne-baba üzerinden olmak üzere iki aylık bağlanıp bağlanamayacağı irdelenecektir.

II- ÖLÜM AYLIĞINA HAK KAZANMA ŞARTLARI

Temel koruma birimi olarak aileyi esas alan ölüm sigortası, di­ğer sigorta kollarından farklı olarak sigortalının kendisine değil, ölüme bağlı olarak geride kalan hak sahiplerine sosyal güvence sağ­lar. Yasa koyucu, Türk toplumunun aile ve sosyal yapısını gözeterek sigortalının eşi, çocukları, anne ve babasını([7]) hak sahibi saymıştır([8]).