Yazar: Mahmut ÇOLAK*
E-Yaklaşım / Mayıs 2022 / Sayı: 353
I- GİRİŞ
Bu çalışmamızda ister kamu şirketleri olsun isterse özel sektör işletmeleri isterse de gerçek kişileri temsil eden işveren vekili statüsünde bulunanların, 4857 sayılı İş Kanunu açısından fazla mesai yapıp yapamayacağı ve buna bağlı olarak fazla mesai ücretinin ödenip ödenemeyeceği yargı kararları ışığında değerlendirilecektir.
II- İŞVEREN VEKİLLİĞİ TANIMI…
Tüm Hakları Saklıdır . Yaklaşım Dergisi 2022 - by EY08
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL DEĞERLENDİRME
I- DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER
II- TÜRKİYE’DEKİ SON EKONOMİK GELİŞMELER
III- DÜNYA ÜLKELERİNDE MÜLKİYET DAĞILIMLARININ ÜLKE EKONOMİLERİNE ETKİLERİ VE TÜRKİYE ÖRNEĞİ
A- TÜRKİYE’DE DEVLET ARAZLERİ İLE ÖZEL MÜLKİYETTE BULUNAN ARAZİLERİN ORANSAL DAĞILIMI
B- DÜNYADA KITALAR İTİBARİYLE ÜLKELERDEKİ DEVLET VE ÖZEL MÜLKİYETTE BULUNAN ARAZİLERİN DAĞILIMLARI
1- Afrika Kıtasında Bulunan Ülkelerdeki Devlet ve Özel Mülkiyette Bulunan Arazilerin Mülkiyet Dağılımları
2- Asya Kıtasında Bulunan Ülkelerdeki Devlet ve Özel Mülkiyette Bulunan Arazilerin Mülkiyet Dağılımları
3- Avrupa Kıtasında Bulunan Ülkelerdeki Devlet ve Özel Mülkiyette Bulunan Arazilerin Mülkiyet Dağılımları
4- Güney Amerika Kıtasında Bulunan Ülkelerdeki Devlet ve Özel Mülkiyette Bulunan Arazilerin Mülkiyet Dağılımları
5- Kuzey Amerika Kıtasında Bulunan Ülkelerdeki Devlet ve Özel Mülkiyette Bulunan Arazilerin Mülkiyet Dağılımları
6- Okyanusya Kıtasında Bulunan Ülkelerdeki Devlet ve Özel Mülkiyette Bulunan Arazilerin Mülkiyet Dağılımları
IV- ORTAYA ÇIKAN SONUÇLARIN TÜRKİYE AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
İKİNCİ BÖLÜM
YENİ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİNE GÖRE KAMU ARAZİLERİNİN YATIRIMLARA TAHSİSİ
I- GİRİŞ.................................................................................................................................... 31
A- 32/A MADDESİNDE YER ALAN TEŞVİKLER ................................................................ 32
B- GEÇİCİ 4. MADDEDE YER ALAN TEŞVİK..................................................................... 33
II- YATIRIM TEŞVİK BELGESİ .............................................................................................. 33
III- GENEL TEŞVİK SİSTEMİNDEN TEŞVİK EDİLMEYECEK VEYA TEŞVİKİ BELİRLİ ŞARTLARA BAĞLI YATIRIM KONULARI 34
IV- TEŞVİK BELGELİ YATIRIMLARA SAĞLANACAK DESTEK UNSURLARI.................... 38
V- KAMU TAŞINMAZLARININ YATIRIMLARA TAHSİSİ İLE İLGİLİ UYGULAMA ESASLARI 40
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YABANCI SERMAYENİN TÜRKİYE’DE YATIRIM YAPMASI
I- GİRİŞ.................................................................................................................................... 50
II- YABANCI GERÇEK KİŞİLERİN TÜRKİYE’DE GAYRİMENKUL EDİNİMİ...................... 51
A- YABANCILARIN TÜRKİYE’DE GAYRİMENKUL EDİNİMİNE İLİŞKİN KRONOLOJİK YAKIN MEVZUAT 51
B- YABANCILARIN TÜRKİYE’DE TAŞINMAZ MAL EDİNİMİNE İLİŞKİN SON YASAL MEVZUAT 53
C- MÜTEKABİLİYET ESASI (KARŞILIKLI OLMAK)............................................................. 57
D- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN TÜRKİYE’DE TAŞINMAZ EDİNİMİ................... 60
III- TANIMLAR VE GENEL AÇIKLAMA.................................................................................. 60
IV- YABANCI SERMAYELİ ŞİRKETLERİN ÜLKEMİZDE TAŞINMAZ MAL EDİNİMLERİNE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME 62
V- YASAL DÜZENLEMENİN UYGULANIŞI........................................................................... 64
A- ŞİRKETLERİN TAŞINMAZ MÜLKİYETİ VE/VEYA SINIRLI AYNİ HAK EDİNİMİ BAŞVURULARI İÇİN GEREKLİ BELGELER VE DEĞERLENDİRME KOMİSYONUNUN OLUŞUMU........................................................ 65
B- BAŞVURULARI DEĞERLENDİRME KOMİSYONUNUN OLUŞUMU VE ÇALIŞMA USULÜ 65
C- TAŞINMAZ EDİNİMİ BAŞVURULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ................................ 66
1- Askerî Yasak Bölge, Askerî Güvenlik Bölgesi, Stratejik Bölge ve Özel Güvenlik Bölgesi Dışında Kalan Alanlarda Taşınmaz Mülkiyeti Edinimi........................................................................................................ 66
2- Askerî Yasak Bölgede, Askerî Güvenlik Bölgesinde ve Stratejik Bölgede Taşınmaz Mülkiyeti Edinimi 67
3- Özel Güvenlik Bölgesinde Taşınmaz Mülkiyeti Edinimi ........................................ 67
4- Sınırlı Ayni Hak Edinimi Başvurularının Değerlendirmesi..................................... 67
5- Yerli Sermayeli Şirketlerin Yabancı Sermayeli Hale Gelmesi ................................ 68
6- Şirketlerin Ortaklık Yapısının Değişmesi ................................................................ 68
7- Edinilen Taşınmazların Kullanımı............................................................................. 69
8- Taşınmazın Tasfiyesi.................................................................................................. 69
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNDE ARSA, ARAZİ VE DİĞER TEŞVİKLER
I- GİRİŞ.................................................................................................................................... 71
A- DÜNYA’DA ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ UYGULAMALARI........................................ 71
B- TÜRKİYE’DE ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ UYGULAMALARI..................................... 74
C- OSB’LERDE YER SEÇİMİ .............................................................................................. 77
1- Yer Seçimi Talebi ve Çalışmalarının Başlatılması................................................... 79
2- Alternatif Alanların Belirlenmesi ve Sınırlarının İşlenmesi.................................... 80
3- Alternatif Alanların Özellikleri.................................................................................... 80
4- Komisyonun Oluşturulması ve Görevi ve İşleyişi.................................................. 82
5- OSB Yerinin Kesinleşmesi........................................................................................ 83
D- OSB’LERDE YER SEÇİMİ KESİNLEŞEN ARAZİNİN TEMİNİ........................................ 83
1- Hazine, Kamu Kurum ve Kuruluşlarından Arazi Edinimi........................................ 83
2- Özel Mülkiyetten Edinim............................................................................................ 84
II- ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİNE TANINAN DİĞER TEŞVİKLER............................. 91
A- GELİR VERGİSİ STOPAJI TEŞVİKİ................................................................................. 91
B- SİGORTA PRİMİ İŞVEREN PAYLARINDA TEŞVİK........................................................ 92
C- ENERJİ DESTEĞİ........................................................................................................... 93
D- DİĞER VERGİSEL TEŞVİKLER...................................................................................... 93
BEŞİNCİ BÖLÜM
TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE ARSA, ARAZİ VE DİĞER TEŞVİKLER
I- GİRİŞ.................................................................................................................................... 95
A- TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİYLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR........................ 96
B- TEKNOPARK KAVRAMI VE KAPSAMI............................................................................ 97
C- TEKNOPARKLARIN AMAÇ VE FONKSİYONLARI......................................................... 98
D- TEKNOPARKLARIN MİSYONU ..................................................................................... 99
E- TGB’LERİN DÜNYA ÜLKELERİNDEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ...................................... 100
F- İLERİ TEKNOLOJİ GELİŞTİRME ALANLARININ ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE UYGULANMA NEDENLERİ 102
G- TEKNOPARKLARIN TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ......................................... 103
H- TEKNOPARKLARIN KURULUŞU................................................................................. 108
İ- TEKNOPARKLARIN YER SEÇİMİ, PLANLANMASI VE PROJELENDİRİLMESİ............ 109
1- Bölgelerin Yer Seçimi ve Edinilmesi...................................................................... 109
2- Bölge İçi İmar Düzenlemesi ve Planlaması............................................................ 110
J- TEKNOPARKLARDA YÖNETİCİ ŞİRKET, BÖLGENİN DENETİMİ VE İSTİHDAM EDİLECEK PERSONEL 111
1- Teknoparklarda Yönetici Şirket ve Bölgenin Denetimi........................................ 111
2- Teknoparklarda İstihdam Edilecek Personel ....................................................... 112
II- TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE UYGULANAN TEŞVİKLER.................... 113
A- TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE HAZİNE ARAZİLERİNİN DOĞRUDAN HARCA ESAS DEĞERDEN SATIŞI 114
B- TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE DİĞER TEŞVİKLER............................... 116
ALTINCI BÖLÜM
ENDÜSTRİ BÖLGELERİNDE ARSA, ARAZİ VE DİĞER TEŞVİKLER
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 117
II- ENDÜSTRİ BÖLGELERİNİN DÜNYADAKİ GELİŞİMİ .................................................. 118
A- DÜNYA ENDÜSTRİ BÖLGELERİNİ ETKİLEYEN ÖNEMLİ GELİŞMELER................... 119
B- DÜNYA ENDÜSTRİ BÖLGELERİ.................................................................................. 119
1- Kuzey Amerika.......................................................................................................... 119
2- Avrupa....................................................................................................................... 120
3- Rusya Ve Ukrayna.................................................................................................... 120
4- Japonya .................................................................................................................... 121
5- Hong Kong- Güney Kore-Singapur-Tayvan......................................................... 121
C- ENDÜSTRİ BÖLGELERİNİN TÜRKİYEDEKİ GELİŞİM................................................ 121
D- ENDÜSTRİ BÖLGELERİNİN KURULUŞU VE İŞLEYİŞİ............................................... 122
III- ENDÜSTRİ BÖLGELERİNDE İŞLETMELERE SAĞLANAN DESTEK VE MUAFİYETLER..... 132
A- ENDÜSTRİ BÖLGELERİNDE BEDELSİZ YATIRIM YERİ TAHSİSİ............................. 132
B- ENDÜSTRİ BÖLGELERİNDE İŞLETMELERE SAĞLANAN DİĞER DESTEK VE MUAFİYETLER 135
1- Gelir Vergisi Stopajı Teşviki.................................................................................... 136
2- Sigorta Primi İşveren Paylarında Teşvik................................................................ 136
3- Enerji Desteği........................................................................................................... 137
4- Harç İstisnası............................................................................................................ 138
YEDİNCİ BÖLÜM
SERBEST BÖLGELERDE ARSA, ARAZİ VE DİĞER TEŞVİKLER
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 139
II- DÜNYA’DA SERBEST BÖLGELERİN TARİHÇESİ........................................................ 140
III- SERBEST BÖLGELER VE AVRUPA BİRLİĞİ............................................................... 141
A- SERBEST BÖLGELERİN TANITIMI İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMA ............................ 142
1- Serbest Bölgenin Tanımı......................................................................................... 142
2- Serbest Bölgelerin Kurulması ve İşletilmesindeki Temel Amaçlar..................... 142
3- Serbest Bölgelerin İşlevi......................................................................................... 143
4- Serbest Bölge Türleri............................................................................................... 143
5- Serbest Ticaret Bölgeleri (Free Trade Zones)....................................................... 143
6- Serbest Üretim Bölgeleri (Free Production Zone)............................................... 143
7- Serbest Limanlar (Free Ports)................................................................................ 144
8- Yatırım Bölgeleri (Enterprise Zone)....................................................................... 144
B- TÜRKİYE’DE SERBEST BÖLGELER TARİHÇESİ VE GELİŞİMİ ................................. 145
C- SERBEST BÖLGELERDEKİ TEŞVİKLER VE AVANTAJLAR....................................... 148
1- Serbest Bölge Olarak Belirlenen Alanlarda Kalan Hazine Taşınmaz Mallarının Satışı 148
2- Hazine Taşınmaz Mallarının Kiralanması................................................................ 150
3- Serbest Bölgelerde Kamulaştırma......................................................................... 153
4- Serbest Bölgelere Sağlanan Vergisel Kolaylıklar................................................ 153
5- Orta ve Uzun Vadede Geleceği Planlayabilme İmkânı.......................................... 163
6- Kâr Transferi İmkânı................................................................................................. 163
7- Ticaret Kolaylığı İmkânı........................................................................................... 163
8- Gümrük Vergisi Prosedüründen Arındırılmış Ticari Faaliyet İmkânı.................. 164
9- AB ve Gümrük Birliği Kriterlerinin Gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgelerinin Temini İmkânı 164
10- Eşitlik Prensibi........................................................................................................ 164
11- Zaman Kısıtlaması Bulunmaması......................................................................... 164
12- Pazar İhtiyaçlarına ve Şartlarına Göre Serbestçe Belirlenecek Ticari Faaliyet İmkânı 165
13- Gerçekçi Bir Enflasyon Muhasebesi İmkânı....................................................... 165
14- Yerli ve Yabancı Tüm Pazarlara Erişim İmkânı..................................................... 165
15- Azaltılmış Bürokratik Prosedür ve Dinamik İşletme Yönetimi........................... 165
16- Stratejik Avantaj..................................................................................................... 165
17- Her Türlü Ticari ve Sınaî Faaliyete Uygun ve Ucuz Altyapı İmkânı................... 165
18- Tedarik Zinciri İmkânlarından Yararlanma Kolaylığı.......................................... 165
D- ENDÜSTRİ BÖLGELERİ İLE ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ VE SERBEST BÖLGELER ARASINDAKİ FARKLILIKLAR 165
1- Organize Sanayi Bölgeleri ile Endüstri Bölgeleri Arasındaki Farklılıklar........... 166
2- Endüstri Bölgeleri İle Serbest Bölgeler Arasındaki Farklar................................ 167
SEKİZİNCİ BÖLÜM
HAZİNE ARAZİLERİ ÜZERİNDE ÖN İZİN, KULLANMA İZNİ VE İRTİFAK HAKKI İŞLEMLERİ
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 170
II- GENEL KAVRAMLAR....................................................................................................... 170
III- TÜRK MEDENİ KANUNUNDA İRTİFAK HAKKI VE ÇEŞİTLERİ.................................. 171
IV- İRTİFAK HAKKI TESİSİ İŞLEMLERİNDE KDV............................................................ 174
V- YAPILAN DEĞİŞKLİKLERİN 324 SAYILI MİLLİ EMLAK GENEL TEBLİĞİ’NE GÖRE UYGULANIŞI 175
A- İRTİFAK HAKKI VEYA KULLANMA İZNİ BEDEL TESBİTİ........................................... 176
B- İHALE İZNİ VERMEDE YETKİ ...................................................................................... 177
C- İHALE USULÜ............................................................................................................... 178
D- GEÇİCİ TEMİNAT......................................................................................................... 179
E- İHALE ONAYI VE KESİN TEMİNAT.............................................................................. 180
F- SÖZLEŞME DÜZENLENMESİ VE YER TESLİMİ......................................................... 181
G- ÖN İZİN VERİLMESİ..................................................................................................... 181
H- İRTİFAK HAKKI VE KULLANMA İZNİ SÜRESİ............................................................. 182
I- ÖN İZİN, KULLANMA İZNİ VE İRTİFAK HAKKI BEDELLERİNİN TAHSİLİ.................... 183
J- KULLANMA İZNİ VEYA İRTİFAK HAKKI VERİLEN ARAZİLERDE TESİSİN İŞLETMEYE GEÇMESİNDEN İTİBAREN ALINACAK HASILAT PAYLARI........................................................................................................................ 186
K- SÖZLEŞME DEVRİ........................................................................................................ 188
L- SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ, SÖLEŞMENİN FESHİ VE İHALELERDEN YASAKLAMA 188
1- Ön İzin Sözleşmesi................................................................................................... 188
2- İrtifak hakkı ve kullanma izni sözleşmesi.............................................................. 189
VI- ÖZELLİK ARZ EDEN YATIRIMLARDA İRTİFAK HAKKI VE KULLANMA İZNİ İŞLEMLERİ 190
A- TURİZM YATIRIMLARI................................................................................................. 190
B- YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ ÇERÇEVESİNDE YAPILACAK YATIRIMLAR............. 192
C- ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ İŞLEMLER ............................................................ 192
D- ENERJİ YATIRIMLARI.................................................................................................. 194
E- PROJEYE DAYALI ORGANİZE HAYVANCILIK AMACIYLA YAPILACAK YATIRIMLAR 196
F- TEKNOLOJİK VEYA JEOTERMAL SERACILIK İLE ORGANİK TARIM AMAÇLI YATIRIMLAR 197
DOKUZUNCU BÖLÜM
HAZİNE ARAZİLERİNDE TERSANE YATIRIMI TEŞVİKİ
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 199
II- KIYILARDA PLANLAMA VE YAPILAŞMA....................................................................... 200
III- TERSANE YATIRIMI İÇİN BAŞVURU VE DEĞERLENDİRME..................................... 201
A- BAŞVURU İÇİN YATIRIMCILARIN YAPMASI GEREKENLER..................................... 201
B- BAŞVURULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ.................................................................... 203
IV- ÖN İZİN, KULLANMA İZNİ VE İRTİFAK HAKKI İŞLEMLERİ...................................... 204
ONUNCU BÖLÜM
KÜLTÜR - TURİZM KORUMA VE GELİŞİM BÖLGELERİ VE TURİZM MERKEZLERİNDE YATIRIMCILARA ARAZİ TAHSİSİ
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 207
II- KAMU ARAZİLERİNİN TURİZM YATIRIMINA TAHSİSİ HAKKINDA YÖNETMELİĞE GÖRE UYGULAMAYA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR............................................................................................................................................ 211
A- KAMU TAŞINMAZ MALLARI YÖNÜNDEN................................................................... 211
B- ŞAHIS TAŞINMAZ MALLARI YÖNÜNDEN................................................................... 211
C- KAMU ARAZİLERİNİN GİRİŞİMCİLERE DUYURULMASI........................................... 212
D- BAŞVURULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ.................................................................... 214
III- ÖN İZİN VE KESİN TAHSİS İŞLEMLERİ...................................................................... 216
A- ÖN İZİN İŞLEMLERİ...................................................................................................... 216
B- KESİN TAHSİS ............................................................................................................. 219
C- YAPILARIN TAHSİSİNDE BEDEL ................................................................................ 223
IV- DİĞER TAHSİSLER......................................................................................................... 224
A- BEDELSİZ TAHSİS........................................................................................................ 224
B- EK ALAN TAHSİSİ......................................................................................................... 224
C- KAMU KURULUŞLARINA TAŞINMAZ TAHSİSİ........................................................... 225
D- MEKANİK TESİS HATTI TAHSİSİ................................................................................. 225
V- KAMU ARAZİLERİNİN TAHSİS ŞEKİLLERİ.................................................................. 226
VI- YATIRIMLARIN DENETİMİ VE HAKLARIN SONA ERMESİ......................................... 226
VII- SÖZLEŞMELERİNE AYKIRI DAVRANAN YADA İZİNSİZ İŞLEM GERÇEKLEŞTİREN İRTİFAK HAKKI SAHİBİ TURİZM YATIRIMCILARININ DURUMLARI................................................................................. 227
VIII- MADDEDEN YARARLANACAK OLAN TURİZM YATIRIMCILARI VE İŞLETMECİLER 228
IX- MADDE KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLECEK İZİNSİZ İŞLEMLER VE SÖZLEŞMEYE AYKIRILIKLAR 229
X- MADDEDEN YARARLANACAK OLAN TURİZM YATIRIMCILARI VE İŞLETMECİLERİ HAKKINDA YAPILACAK İŞLEMLER 230
ONBİRİNCİ BÖLÜM
KÜLTÜR YATIRIMCI VE GİRİŞİMCİLERİNE YÖNELİK ARSA, ARAZİ VE DİĞER TEŞVİKLER
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 234
II- TEŞVİKE KONU OLACAK FAALİYETLER...................................................................... 235
III- KÜLTÜR YATIRIMCI VE GİRİŞİMCİLERİNE SAĞLANAN TEŞVİKLER..................... 236
A- TAŞINMAZ MAL TAHSİSİ............................................................................................. 236
B- DİĞER TEŞVİKLER....................................................................................................... 237
1- Gelir Vergisi Stopajı İndirimi .................................................................................. 237
2- Sigorta Primi İşveren Paylarında İndirim ............................................................. 238
3- Su Bedeli İndirimi ve Enerji Desteği...................................................................... 238
4- Yabancı Uzman Personel ve Sanatçı Çalıştırabilme ............................................ 238
5- Hafta Sonu ve Resmi Tatillerde Faaliyette Bulunabilme..................................... 238
ONİKİNCİ BÖLÜM
ENERJİ YATIRIMLARINDA ARSA-ARAZİ TEŞVİK UYGULAMALARI VE YER TEMİNİ İŞLEMLERİ
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 239
II- GENEL OLARAK ENERJİ YATIRIMLARINDA LİSANS ALMA VE PİYASAYA GİRİŞ.. 241
III- ENERJİ YATIRIMLARINDA YER TEMİNİ VE İRTİFAK HAKKI İŞLEMLERİ .............. 244
IV- ELEKTRİK PİYASASI...................................................................................................... 245
A- KAMULAŞTIRMA İŞLEMLERİ....................................................................................... 246
B- İRTİFAK HAKKI İŞLEMLERİ.......................................................................................... 247
V- DOĞALGAZ PİYASASI..................................................................................................... 249
A- KAMULAŞTIRMA İŞLEMLERİ....................................................................................... 249
B- İRTİFAK HAKKI İŞLEMLERİ.......................................................................................... 249
VI- PETROL PİYASASI.......................................................................................................... 250
A- KAMULAŞTIRMA İŞLEMLERİ....................................................................................... 251
B- İRTİFAK HAKKI İŞLEMLERİ.......................................................................................... 251
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HAZİNEYE AİT ARSA VE ARAZİLERİN DOĞRUDAN SATIŞI
I- GİRİŞ.................................................................................................................................. 253
II- HAZİNE TAŞINMAZ MALLARININ HARCA ESAS DEĞERDEN DOĞRUDAN SATIŞI. 254
A- YASAL DÜZENLEME.................................................................................................... 254
B- YASAL DÜZENLEMENİN UYGULANIŞI....................................................................... 254
1- Küçük Sanayi Sitesi İçin Yapılacak Satışlar......................................................... 256
2- Borsa Yerleri İçin Yapılacak Satışlar...................................................................... 256
3- Serbest Bölge ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri İçin Yapılacak Satışlar.......... 257
4- En Az Onmilyon ABD Doları Karşılığı Yeni Türk Lirası Tutarında ve En Az Elli Kişi İstihdam Sağlayacak Yatırımlar İçin Yapılacak Satışlar...................................................................................................................... 257
5- Toplu Konut Üretmek Amacıyla Toplu Konut İdaresi Başkanlığına Yapılacak Satışlar 258
III- HAZİNE TAŞINMAZ MALLARININ RAYİÇ BEDELDEN DOĞRUDAN SATIŞI............ 260
A- YASAL DÜZENLEME.................................................................................................... 260
B- YASAL DÜZENLEMENİN UYGULANIŞI....................................................................... 261
1- Yabancı Devletlere Satış......................................................................................... 261
2- Üzerlerinde Sınırlı Ayni Hak Tesis Edilen Taşınmazların Hak Lehtarlarına Satışı 261
3- Hazinenin Hissedar Olduğu Taşınmazların Diğer Hissedar veya Hissedarlara Satışı 262
4- Köy ve Mezra Yerleşme Alanlarında Kalan Taşınmazların Satışı......................... 263
5- Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununa Göre Kurulan Vakıflara Taşınmaz Satışı 263
6- Kanunla Kurulmuş Kurum ve Kuruluşlar ile Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarına Taşınmaz Satışı 264
7- Tapu Fazlalıklarının Satışı....................................................................................... 264
8- Serbest Bölge Olarak Belirlenen Alanlarda Kalan Taşınmazlarının Satışı......... 264
IV- ÖZELLİK ARZEDEN DOĞRUDAN SATIŞ İŞLEMLERİ................................................. 265
A- VAKIF ÜNİVERSİTELERİNE DOĞRUDAN SATIŞ........................................................ 265
1- Temel Kavramlar....................................................................................................... 265
2- Kanun İle Yapılan Düzenleme................................................................................. 267
3- Yapılan Düzenlemenin Uygulanışı......................................................................... 268
B- ÜZERİNDE SINIRLI AYNİ HAK TESİS EDİLMİŞ HAZİNEYE AİT GAYRİMENKULLERİN DOĞRUDAN SATIŞI 270
C- YASAL DÜZENLEME VE YAPILAN DÜZENLEMENİN UYGULANMASI...................... 270
D- HAZİNE İLE HİSSELİ TAŞINMAZ MALLARDA HAZİNE HİSSESİNİN DOĞRUDAN SATIŞI 272
1- Yasal Düzenleme ..................................................................................................... 273
2- Yasal Düzenlemenin Uygulanışı............................................................................. 274
YARARLANILAN KAYNAKLAR............................................................................................. 276
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAM, KAPSAM, HUKUKİ NİTELİK
I. KAVRAM İTİBARİYLE “ÇEK”........................................................................................... 25
1. TİCARET VE “ÇEK”....................................................................................................... 25
2. TÜRK HUKUKUNDA “ÇEK” KAVRAMI....................................................................... 26
II. ÇEKİN HUKUKİ NİTELİĞİ................................................................................................... 28
1. GENEL OLARAK........................................................................................................... 28
2. ÇEKİN KIYMETLİ EVRAK NİTELİĞİ........................................................................... 28
3. ÇEKİN EMRE YAZILI SENET NİTELİĞİ..................................................................... 28
4. ÇEKİN HAVALE NİTELİĞİ............................................................................................ 29
5. ÇEKİN ÖDEME ARACI NİTELİĞİ................................................................................ 30
III. ÇEKİN ŞEKİL ŞARTLARI................................................................................................. 30
1. GENEL OLARAK........................................................................................................... 30
1.1. Çek Kelimesi........................................................................................................... 30
1.2. Muayyen Meblağ................................................................................................... 31
1.3. Muhatabın (Ödeyecek Kimsenin) Ad ve Soyadı............................................... 31
1.4. Ödeme Yeri............................................................................................................. 32
1.5. Keşide Günü ve Yeri............................................................................................. 32
1.6. Keşidecinin İmzası................................................................................................. 34
2. 5941 SAYILI ÇEK KANUNU’NDA DÜZENLENEN ŞEKİL ŞARTLARI.................. 35
IV. ÇEK KEŞİDESİNDE ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR............................................... 39
1. İBRAZ SÜRESİ VE İLERİ KEŞİDE TARİHLİ ÇEK...................................................... 39
1.1. İbraz Süresi............................................................................................................ 39
1.2.. İleri Keşide Tarihli Çek......................................................................................... 40
2. KARŞILIK ...................................................................................................................... 42
3. ANLAŞMA...................................................................................................................... 43
İKİNCİ BÖLÜM
KARŞILIKSIZLIKDIR İŞLEMİNE SEBEBİYET VERME
I. KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNE SEBEBİYET VERMEK FİİLİ............................................... 45
1. GENEL AÇIKLAMALAR............................................................................................... 45
2. TÜRK HUKUKUNDA “KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNE SEBEBİYET VERME SUÇU” 46
3. YENİ ÇEK KANUNU’NA GÖRE “KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNE SEBEBİYET VERME SUÇU” 47
3.1. Genel Olarak........................................................................................................... 47
3.2. Kanuni Unsurları Haiz Tam Bir Çekin Varlığı..................................................... 50
3.3. Çekin Usulüne Uygun Olarak Süresinde İbraz Edilmesi.................................. 54
3.4. Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti Usulü...................................................... 57
4. KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNE SEBEBİYET VERMEK SUÇU İLE İHLAL EDİLEN VE CEZA İLE KORUNAN HUKUKİ MENFAAT........................................................................................................................................ 59
5. KARŞILIKSIZDIR İŞLEMİNE SEBEBİYET VERMEK SUÇUNUN FAİLİ.................. 60
6. SUÇUN UNSURLARI..................................................................................................... 69
6.1. Genel Açıklamalar.................................................................................................. 69
6.2. Maddi Unsur........................................................................................................... 70
6.3. Manevi Unsur......................................................................................................... 76
7. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ........................................................................ 84
7.1. Teşebbüs................................................................................................................ 84
7.2. İştirak....................................................................................................................... 86
7.3. İçtima....................................................................................................................... 88
8. MÜEYYİDE.................................................................................................................... 90
8.1. Adli Para Cezası.................................................................................................... 90
8.2. Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı.................................................. 101
II. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜK SEBEBİYLE ÖZGÜRLÜĞÜN KISITLANMASI 108
1. GENEL AÇIKLAMALAR............................................................................................. 108
2. KAVRAMSAL İNCELEME.......................................................................................... 109
2.1. “Sözleşme” ve “Yükümlülük” Kavramları........................................................ 110
2.2. “Yükümlülüğün Yerine Getirilememesi” İfadesi.............................................. 111
2.3. “Özgürlüğünden Alıkonulamaz” İfadesi.......................................................... 111
2.4. “Yalnızca” Kelimesi............................................................................................. 112
3. ŞARTLARI.................................................................................................................... 112
3.1. Yükümlülük Bir Sözleşmeden Doğmuş Olmalıdır........................................... 113
3.2. Yükümlülük, İyiniyetle Yerine Getirilememiş Olmalıdır................................... 114
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÖZEL USUL HÜKÜMLERİ
I. SUÇUN KOVUŞTURULMASI (TAKİBİ).......................................................................... 115
II. ETKİN PİŞMANLIK........................................................................................................... 119
III. ERTELEME HALLERİ, ÖNÖDEME, TEBLİĞNAMENİN TEBLİĞİ, UZLAŞTIRMA, SANIĞIN YOKLUĞUNDA YARGILAMA YAPILMASI..................................................................................................................... 120
IV. YETKİLİ ve GÖREVLİ MAHKEME................................................................................. 122
V. ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR................................................................................. 124
1. ASKI MODELİ.............................................................................................................. 124
2. TACİR ÇEKİ-ESNAF ÇEKİ AYRIMI.......................................................................... 128
3. HAMİLİNE ÇEK YAPRAĞI KULLANILMASI ZORUNLULUĞU............................... 132
4. ÇEK KARNELERİNİ İADE ETMEMENİN MÜEYYİDESİNİN OLMAMASI........... 133
5. DİĞER SUÇ VE CEZALAR......................................................................................... 133
SONUÇ.................................................................................................................................. 136
KARŞILAŞTIRMA CETVELİ............................................................................................... 146
DİLEKÇE ÖRNEKLERİ......................................................................................................... 147
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI............................................................................ 150
YARGITAY KARARLARI.................................................................................................... 162
5941 SAYILI (YENİ) ÇEK KANUNU.................................................................................... 177
3167 SAYILI ÇEKLE ÖDEMELERİN DÜZENLENMESİ VE ÇEK HAMİLLERİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN (MÜLGA)................................................................................................................................................ 191
2010/2 SAYILI ÇEK DEFTERLERİNİN BASKI ŞEKLİNE, BANKALARIN HAMİLE ÖDEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞU MİKTAR İLE ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI KARARLARININ BİLDİRİLMESİNE VE DUYURULMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ................................................................................................................................................ 203
KAYNAKÇA.......................................................................................................................... 211
