Yazar: Eyüp Sabri DEMİRCİ*

E-Yaklaşım / Mart 2024 / Sayı: 375

I- GİRİŞ

4857 sayılı İş Kanunu’nda ve İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde;

Fazla Çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışma

Fazla Sürelerle Çalışma, haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışma

olarak tarif edilmiştir.

Diğer taraftan;

. İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinde günlük çalışma süresinin her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamayacağına,

. Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte ise postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, 4857 sayılı Kanunun 42 ve 43 üncü maddeleri ile 70 inci maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilen haller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmalarının yasak olduğuna

yer verilmiştir.

Bu bakımdan haftalık çalışma süresi 45 saati aşmasa bile günlük 11 saati, gece 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla mesai ücreti ödenmesi gerekmektedir.

Turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu uyarınca petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde ise işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Bu sektörlerde çalışan işçilerin 7,5 saatten fazla gece çalışmaya yazılı onay vermedikleri durumda gece çalışmaları 7,5 saati aşar ise fazla mesai ücretinin ödenmesi gerekir.  

II- FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELİ ÇALIŞMALARDA İŞÇİNİN ONAYI

İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nde fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerektiğine, zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onayın aranmayacağına yer verilmiştir.

Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınmalı ve işçi özlük dosyasında saklanmalıdır.

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.

III- FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELİ ÇALIŞMALAR İÇİN ÖDENECEK ÜCRET

Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının % 50 yükseltilmesi suretiylefazla sürelerle çalışmalarda ise her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 25 yükseltilmesi suretiyle ödenir.

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde her bir saat fazla çalışma için verilecek ücretin normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 50 yükseltilmesi suretiyle ödeneceği öngörülmüştür.

Saatlik ücretin hesaplanmasına geldiğimizde;

. Haftalık 45 saatlik çalışma düzeninin kurulu bulunduğu işyerlerinde fazla çalışmaya esas olan saatlik ücret;

Aylık ücret / 225 saat= Saatlik Ücret

. Haftalık 42,5 saatlik çalışma düzeninin kurulu bulunduğu işyerlerinde fazla çalışmaya esas olan saatlik ücret;

Aylık ücret / 212,5 = Saatlik Ücret

. Haftalık 40 saatlik çalışma düzeninin kurulu bulunduğu işyerlerinde fazla çalışmaya esas olan saatlik ücret;

Aylık Ücret / 200 = Saatlik Ücret

Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.

IV- SERBEST ZAMAN

4857 sayılı İş Kanunu’na göre fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan bir işçi isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmaları karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.