Yazar: Salih ÇALAL*

E-Yaklaşım / Mayıs  2023 / Sayı: 365

I- GİRİŞ

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmez ve yükümlülüklere uygun davranılırsa ceza kararının ortadan kaldırılması ve davanın düşmesine yol açan bir cezanın bireyselleştirilmesi kurumudur. Sanığa ikinci bir şans tanıyan kurum olarak bilinen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kuralı, 5272 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 231. maddesinde düzenlenmiştir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, daha önceden kasıtlı bir suçtan ceza almamış sanıkların işlediği iki yıl veya iki yılın altında kalan adli para veya hapis cezaları bakımından verilebilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, kişinin yaşamına hiçbir kısıtlama getirmeden, denetim süresi boyunca başka bir suçtan mahkûm olmama şartıyla adeta sanığa ikinci bir şans tanır.

Kanun koyucu, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarına karşı itiraz Kanun yoluna başvurulabileceğini öngörmüştür. Söz konusu itiraz müessesesi birçok tartışmayı da beraberinde getirmiş ve Anayasa Mahkemesi’nin 20.07.2022 tarih ve E. 2021/121, K. 2022/88 sayılı kararına konu edilmiştir. Bu çalışmada söz konusu karar üzerinden hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına itiraz edilmesi hususu üzerinde durulacaktır.

II- HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanığa verilen ceza, 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise, gerekli olan koşulların varlığı halinde verilecek hükmün açıklanmasının 5 yıl süreyle geriye bırakılmasıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması için birtakım şartların bir arada bulunması gerekir;

• Sanık daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış olmalı

• Mahkemece, sanığın yeniden suç işlemeyeceği kanaatine varılmalı

• Mağdurun ve kamunun uğradığı zarar tamamen giderilmiş olmalı

• Sanık hakkındaki hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını kabul etmiş olmalı

Kural olarak, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu tüm suçlarda uygulanır. Ancak kurumun uygulanamayacağı konusunda özel ceza kanunları ve ceza içeren kanunlarda açık düzenlemenin bulunduğu hallerde kurumun uygulanması mümkün olmayacaktır.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, niteliği itibariyle bir maddi ceza hukuku kurumudur. Zira söz konusu kurum, Devletin cezalandırma yetkisinin kullanılmasına ilişkindir. Yargıtay ise, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını karma bir kurum olarak değerlendirmektedir. Ayrıca Yargıtay, konuya ilişkin ilk yasal düzenlemenin lehe olduğu gerekçesiyle kesinleşmiş, infaz edilmekte ve hatta hukuki yararı bulunmak kaydıyla infaz edilmiş olan hükümlere de uygulanması gerektiğine karar vermiştir. Yargıtay 11. CD. 2008/4716 E. 2008/5440 K. 29.5.2008 tarihli kararında, “…5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 7/2. maddesi gözetilerek; 08.02.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5728 Sayılı Yasa’nın 562. maddesi ile değişik Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 231. maddesi uyarınca hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının takdir ve değerlendirilmesinde zorunluluk bulunması…” ifadesini kullanmıştır(