Yazar: Yasemin YÜCESOY*

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

I- GİRİŞ

Çalışma hayatında gece döneminde çalışma, işverenlere yüklediği sorumluluklar açısından önem arz etmektedir.

Gece döneminde çalışma süresi, işçinin sağlığı gözetilerek kural olarak 7.5 saat ile sınırlandırılmış ve ancak işin niteliği dikkate alınarak bazı işlerde işçinin de onayı alınarak günlük azami çalışma süresi olan 11 saate kadar çalışma olanağı getirilmiştir.

Bu makalede gece dönem, çalışmasının 11 saate kadar uzatılabileceği işler ve 11 saatlik çalışmanın düzenlenmesi konularının açıklanması amaçlanmıştır.

II- GECE ÇALIŞMASI

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesinde gece dönemi “en geç saat 20.00 de başlayan ve en erken 06.00 ya kadar olan en çok da 11 saat süren zaman” olarak tanımlanmıştır. İşçinin günlük çalışmasının yarısından fazlasının 20.00-06.00 saat aralığına denk gelmesi halinde bu çalışmanın tamamı da gece çalışması olarak kabul edilmiştir.

Ayrıca İş Kanunu’nun 69. maddesinde gece çalışmalarının 7,5 saati geçemeyeceği düzenlemiş ve İş Kanunu’nun 41. maddesinin “69. maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz” hükmü ile de, 7.5 saatlik gece çalışmasının aşılabilmesine yasak getirilmiştir. İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin fazla çalışma yapılamayacak işler başlıklı 7. maddesinde “İş Kanunu’nun 69. maddesinin l. fıkrasındaki tanıma göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde” fazla çalışma yapılamayacağına dair yasaklama aynen korunmuştur. 4857 sayılı Kanun’un 42 ve 43. maddelerinde düzenlenen “zorunlu nedenlerle fazla çalışma”, “olağanüstü hallerde fazla çalışma” ile 70. maddesinde düzenlenen “hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri”nde yapılan fazla çalışmalar, gece döneminde 7.5 saati aşan çalışma yasağı kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Diğer yandan İş Kanunu’nun 69. maddesinde, postalar halinde yapılan çalışmalarda gece çalışmasına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Buna göre; “Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.” Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 8. maddesinde ise “Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir. Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. … İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.” denilmektedir.

III- GECE DÖNEMİNDE ÇALIŞMA YAPTIRILAMAYACAK İŞÇİLER

Sanayiye ait işlerde on sekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalışması yasaklanmıştır. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 73. maddesinde “Sanayiye ait işlerde on sekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır” hükmü yer almaktadır. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde “4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işlerde 18 yaşını doldurmayan işçiler çalıştırılamaz.” denilmektedir.

Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde “4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.” denmiştir.

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 8. maddesinde “Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.” hükmü yer almaktadır.

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde “Kadın çalışanlar gece postalarında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.” Söz konusu Yönetmelik ile kadın işçinin gebelik süresince ve emziren kadın işçinin doğumu izleyen 1 yıl boyunca gece çalıştırılmasına ilişkin yasak, gece postalarında çalışan kadın işçiler için de aynen korunmuştur (Yönetmeliğin 9. maddesi).

IV- GECE DÖNEMİNDE 7.5 SAATTEN ÇOK ÇALIŞTIRILABİLECEK İŞLER

İş Kanunu’nun 69. maddesindeki gece dönemi çalışma süresini 7.5 saat ile sınırlandıran düzenlemeye bazı istisnalar getirilmiştir. 04.04.2015 tarihli 6645 sayılı Kanun’un ile İş Kanunu 69. maddesinde yapılan değişiklik ile “turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti işlerinde çalışan işçiler”in yazılı onaylarının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabileceği düzenlenmiştir. 22.12.2022 tarihli ve 7429 sayılı Kanun’un 4. maddesiyle de

Yazının Tamamı İçin Abone Olun