Yazar: Ertan AYDOĞAN*
Yaklaşım / Mayıs 2022 / Sayı: 353
I- GİRİŞ
Esnaf ve sanatkar, ister gezici ister sabit bir mekanda bulunsun, Esnaf ve Sanatkar ile Tacir ve Sanayici Belirleme Koordinasyon Kurulu’nca belirlenen esnaf ve sanatkar meslek kollarına dahil olup ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte beden çalışmasına dayandıran ve kazancı tacir ve sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan basit usulde vergilendirilenler ve işletme esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseleri ifade eder. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesiyle esnaflara vergi muafiyeti getirilmiş olup, söz konusu maddeyle, ticaret ve sanat erbabından hangi yazılı şekil ve suretle çalışanların gelir vergisinden muaf olduğu hüküm altına alınmıştır.
11.11.2020 tarih ve 7256 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. ve 89. maddelerinde değişikliğe gidilmiş ve ardından yayımlanan 314 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği kapsamında; evde imal edilen ürünlerin internet ve benzeri ortamlarda satışında esnaf muaflığı uygulaması ve gelir vergisi mükelleflerince gerçekleştirilen mikro ihracat kapsamında elde edilen kazançlara indirim uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar açıklanmıştır.
II- ESNAF MUAFLIĞI
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile belirlenmiş ve kurumlaşmamış fakat ticari işlerle ilgilenen gerçek kişiler gelir vergisi ödemekle yükümlüdürler. Fakat bazı durumlarda yine ilgili kanunlarca belirlenmiş sektörler veya kişilerin bu vergiyi ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bu duruma da vergide esnaf muafiyeti denilmektedir. Esnaf muaflığından faydalanabilmek için en temel koşul bir işyeri açmaksızın ticari faaliyette bulunulmasıdır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre aşağıdaki faaliyetleri gerçekleştiren kişiler, esnaf muaflığı kapsamındadır:
a- Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler,
b- Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı,
c- Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlar,
d- Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar,
e- Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, araba, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler,
f- Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar,
g- Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenl…