Yazar: Bünyamin ESEN*

E-Yaklaşım / Mayıs 2024 / Sayı: 377

I- GİRİŞ

Ülkemizde 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu([1]) gereğince 1999 yılından bu yana 5510 sayılı Kanun’un([2]) 4/1-(a) bendi kapsamında (eski tabirle SSK’lı statüde) çalışanlar için işsizlik sigortası uygulanmaktadır. İşsizlik sigortası primi ödeyen ve kanundaki belirli koşulları yerine getiren 4/1-(a) statüsündeki sigortalılar işsiz kalmaları halinde 180 ile 300 gün arasında işsizlik ödeneği almayı hak etmektedir. 5510 sayılı Kanun’un 4/1-(b) (eski tabirle Bağ-Kur’lu) ve 4/1-(c) (eski tabirle Emekli Sandığı) statülerine tabi sigortalıların ise haklarında işsizlik sigortası uygulanmamakta ve dolayısıyla işsiz kalmaları halinde işsizlik ödeneği alabilmeleri mümkün olmamaktadır.

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nda 2017 yılı Mart ayında yapılan değişiklik ile ülkemiz sosyal güvenlik sistemine yeni bir sandık katılmıştır. 6824 sayılı Kanun([3]) ile Esnaf Ahilik Sandığı kurulmuş ve kapsama giren belirli 4/1-(b) bendi statüsündeki sigortalılara da işsizlik ödeneğine benzer bir ödenek olarak “esnaf ahilik sandığı ödemesi” alma hakkı getirilmiş bulunmaktadır.

Esnaf Ahilik Sandığı uygulaması 1 Ocak 2018 tarihinde yürürlüğe girecek iken 7061 sayılı Kanun([4]) ile yürürlüğü önce 1 Ocak 2020’ye([5]), sonra 7226 sayılı Kanun([6]) ile 1 Ocak 2021’e, sonra 7256 sayılı Kanun([7]) ile 1 Ocak 2024’e, en son olarak ise 7491([8]) sayılı Kanun ile 1 Ocak 2025’e ertelenmiş bulunmaktadır.

Bu makalede, öncelikle ülkemizde yeni bir sosyal güvenlik uygulaması olarak Esnaf Ahilik Sandığı’nın kuruluş esasları açıklanmış, sonrasında ise kapsama giren 4/1-(b) sigortalıları açısından 1 Ocak 2025 sonrasında Esnaf Ahilik Sandığı primlerinin ödenmesi ve sandıktan ödenek almasının uygulama esasları izah edilmiştir.

II- ESNAF AHİLİK SANDIĞININ KURULUŞU

08.03.2017 tarihinde yayımlanan 6824 sayılı Kanun ile ülkemizde ilk kez Esnaf Ahilik Sandığı kurulmuştur. Esnaf Ahilik Sandığı, Çalışma ve İş Kurumu (İŞKUR) tarafından idare edilecektir. Esnaf Ahilik Sandığı, Sayıştay denetimine tabi bir sandıktır.

Esnaf Ahilik Sandığı ile kurulan sistem primli bir sistem olup, sandığa malî kaynak sağlamak, sandıkta biriken fonları piyasa şartlarında kaynakları değerlendirmek ve gerekli ödemeleri yapmak üzere kapsama giren sigortalılara esnaf ahilik sandığı primi uygulanacaktır. Esnaf Ahilik Sandığı’nın gelirleri; toplanacak primler yanında, bu primlerin değerlendirilmesinden elde edilen kazanç ve iratlardan, sigortalılara kesilebilecek ceza, gecikme zammı ve faizlerden ve diğer gelir ve kazançlar ile bağışlardan oluşacaktır. Esnaf Ahilik Sandığı’nın açık vermesi durumunda Devletçe sandığa katkı sağlanması da düzenlemeler arasındadır.

Esnaf Ahilik Sandığı, topladığı gelirlerden esnaf ahilik sandığı ödeneği ödeyecek, bunun yanında ödenek ödenen kişiler için SGK sigorta primlerini karşılayacak ve sandığın iş ve işlemleri için gerekli harcamaları yapacaktır.

Esnaf Ahilik Sandığı, bütçe kapsamı dışında olup gelirlerinden vergi kesintileri hariç gelirlerinden hiçbir şekilde kesinti yapılamayacak ve gelirleri genel bütçeye gelir kaydedilemeyecektir. Daha açık bir ifade ile Esnaf Ahilik Sandığı bağımsız bir fon şeklinde tesis edilmiştir. Esnaf Ahilik Sandığı, damga vergisi hariç her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulmuştur. Esnaf Ahilik Sandığı’nın gelir ve giderleri üçer aylık dönemler hâlinde denetim yetkisine sahip yeminli malî müşavirlere denetlettirilerek denetim raporlarının sonuçları ilân edilecektir. Esnaf Ahilik Sandığı’nın gelirleri ile bu gelirlerle alınan her türlü taşınır ve taşınmazlar İŞKUR’a ait olacaktır.

III- ESNAF AHİLİK SANDIĞINA TABİ OLAN SİGORTALILAR

Esnaf Ahilik Sandığı sigortası 5510 sayılı Kanun’un 4/1-(b) bendi statüsündeki sigortalıların istisnalar hariç tümünü kapsama almış bulunmaktadır. Haklarında esnaf ahilik sigortası uygulanmayacak istisnai sigortalılar şunlardır:

. İsteğe bağlı sigortalılar,

. 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna([9]) tabi jokey ve ant…