Yazar: Talha BAKIRCIOĞLU*

E-Yaklaşım / Haziran 2024 / Sayı: 378

I- GİRİŞ

Denkleştirme çalışma hayatında çoklukla uygulanmaya çalışılan esnek bir çalışma sistemi olup aslında tam manası ile doğru şekilde yürütülememektedir.

Denkleştirmenin temel mantığı yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilme üzerine kuruludur. Yani temel sistematiğin ilk etapta yoğun çalışılması sonrasında daha az çalışılarak çalışılan hafta bazında haftalık ortalama çalışma saatinin 45 saati aşmayacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Fakat uygulamada bu hususa neredeyse hiç dikkat edilmemekte hatta Yargı kararlarında dahi bu konuya doğrudan değinilmemektedir. İşyeri uygulamalarında genellikle yukarıda belirtilen temel hususa dikkat edilmeden önce az daha sonra fazla çalışarak da denkleştirme yapılabilmektedir. Denkleştirme uygulamasına birazdan aşağıda belirteceğimiz mevzuat hükümleri ile birlikte açıklık getirilerek uygulayıcılara yol çizilmeye çalışılacaktır.

II- KONUYA İLİŞKİN MEVZUAT HÜKÜMLERİ

Ülkemizde yürürlükte bulunan 4857 sayılı İş Kanunumuzun 63. maddesinde konuya ilişkin olarak; “Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. (Ek cümle: 6/5/2016-6715/3 md.) Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.” hususları;

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin 5. maddesinde ise biraz daha ayrıntı verilerek; “Tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir. Denkleştirme iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilecektir. (Ek cümle:RG-25.08.2017-30165) Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir. Parça başına, akort veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de bu Yönetmeliğin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanır. Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.” hususları belirtilmektedir.