I- GİRİŞ

01.01.2022 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 7349 sayılı Kanun ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasına 18. bent eklenerek tüm ücretlilere aylık asgari ücrete isabet eden gelir vergisi tutarına kadar gelir vergisi istisnası getirilmiş, bu nedenle ücretlerde asgari geçim indirimi düzenlemesi (GVK Md.32) de yürürlükten kaldırılmıştır. Aynı Kanunda yer alan diğer bir düzenleme ile tüm ücretlilere aylık brüt asgari ücret tutarına kadar damga vergisi istisnası getirilmiştir. Konu ile ilgili 319 sıra No.lu Tebliğ de Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanmıştır(1).

Belirtilen asgari ücret istisnası uygulamasının genel çerçevesi ve yürürlükten kaldırılan AGİ uygulaması ile kıyaslanması daha önceki çalışmamızda yer aldığından(2) bu çalışmamızda özellikle net ücret uygulaması, sosyal güvenlik destek pirimi, kısmi süreli iş sözleşmesi, eksik gün, ek kazanç elde edilmesi, engellilik indirimi gibi özellikli durumlarda asgari ücret istisnasının uygulanması ve diğer indirim ve teşviklerin uygulanma durumu açıklanacaktır.

II- NET ÜCRET UYGULAMASI

A- VERGİ Mİ, ÜCRET Mİ? TARTIŞMASI

Ücretler genel olarak brüt tutarlar üzerinden hesaplanmakta ve yasal kesintiler buna göre bulunup indirildikten sonra işçinin eline geçecek net ücret bulunmaktadır. Yürürlükten kaldırılan AGİ ödemesinin ücret mi yoksa mevzuat uyarınca çalışana iade edilen bir vergi mi olduğu daha önce çok tartışılmış ve sonunda net ücretin belirlenen matrah ve orana göre hesaplanması gerektiği, AGİ’nin ise bu şekilde hesaplanan net ücrete ayrıca ilave edilmesi gereken kanuni bir tutar olduğu (AGİ’nin net ücretin içinde olmadığı) konusunda genel bir yaklaşım oluşmuştur. Yargıtay kararlarında da AGİ’nin ücret veya ücret eki olmadığı vurgulanmıştır(3).

Bu defa asgari ücret istisnası ile ilgili de benzer tartışmaların olduğu görülmektedir. Konu ile ilgili 319 No.lu Tebliğ’de de tüm hesaplama ve örnekler brüt ücret üzerinden yapılmış, net olarak belirlenen ücretlerde vergi ve asgari ücret istisnasının nasıl hesaplanacağını gösteren bir örnek ya da açıklamaya yer verilmemiştir. Konunun açıklığa kavuşturulması için öncelikle istisna kapsamına giren tutarın niteliğinin tartışılması, hesaplama yöntemlerinin sonraki aşamada tartışılması gerekmektedir.

Şahsi kanaatimize göre, asgari ücret istisnasının hesaplanması her ne kadar bazı noktalardan AGİ hesaplaması ile benzerlik gösterse de, bunun öncelikle bir vergi istisnası olarak tanımlanmış olması yönüyle nitelik bakımından AGİ’den farklı olduğunu kabul etmek gerekir. Burada çalışana vergi iadesi yapılması veya AGİ gibi “sui generis” bir ödemede bulunulması söz konusu olmayıp, kesilecek vergiye ilişkin bir istisna kalemi ve bu istisnanın hesaplanmasına ilişkin detaylar söz konusudur.

Net ücreti, vergi ve diğer yasal kesintiler düşüldükten sonra kalan ve çalışana ödenen tutar olarak belirtebiliriz. Vergi ise, istisna ve indirimler uygulandıktan sonra ortaya çıkar. Bu nedenle, verginin hesaplanma aşamasında istisna nedeniyle vergiden indirilerek işçinin ücretine dâhil edilen tutarın artık vergi olarak değil ücret olarak kabul edilmesi gerektiğini düşünüyoruz.

B- NET ÜCRET SİSTEMİNDE BRÜT ÜCRETİN VE KESİNTİLERİN HESAPLANASI

Net ücretin ve verginin hesabında öncelikle asgari ücret istisnası dikkate alınmaksızın gelir vergisinin ve net ücretin ham hali bulunacak, daha sonra verginin ham halinden asgari ücret istisnasına isabet eden vergi indirilecektir. İndirilen bu istisnaya ait vergi, net ücretin ham haline ilave edilecektir. Böylece, son kertede istisnaya karşılık gelen tutar vergi tarafında değil, net ücret tarafında kalacaktır.

Ücretler “net ücret” esasına belirlendiğinde, net ücrete ait vergi ve sosyal güvenlik kesintilerinin hesaplanması için, asgari ücret istisnası da dikkate alınarak ters fonksiyon yolu ile net ücretten yasal kesintilere ve brüt ücrete ulaşılması (netten brüte gidilmesi) gerekir. Bu konuda farklı hesaplama yöntemleri ve bordro programları bulunduğundan, hesaplamanın ayrıntılarına burada girilmeyecektir. Şu kadar ki, mevcu…