Yazar: Mustafa YAVUZ*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ

20. yüzyılın sonlarından itibaren ulusal ve uluslararası şirketlerde karşılaşılan yolsuzluklar, skandallar, sorunlar ve suiistimaller, kurumsal yönetim (corporate governance) ilkelerinin tüm dünyada yaygınlık kazanmasını ve ilgi görmesini sağlamıştır. Kurumsal yönetim esas itibariyle, özellikle halka açık anonim şirketlerin, adillik, şeffaflık, sorumluluk ve hesap verilebilirlik ilkeleri bağlamında idaresini esas alan bir yönetim anlayışı ve söz konusu şirketlerin yönetimini, işleyişini, denetimini, pay sahiplerini ve diğer ilgilileri muhafaza edici sistemleri kuran geniş kapsamlı bir yapılandırmadır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun([1]) (TTK) hazırlanması sırasında kurumsal yönetim ilkeleri de göz önünde bulundurulmuş ve anılan ilkelerin Kanuna yansıtılması hususunda gayret gösterilmiştir. Bu çerçevede, kurumsal yönetim ilkelerine ilişkin olarak TTK’da yer verilen düzenlemelerden biri ise, anonim şirketlerin idare ve temsil organı olan yönetim kurulundaki üyelerin görevlerini icra ederken kusurlu olarak işleyebilecekleri eylemler sebebiyle doğabilecek mali yükümlülüklerin güvence altına alınması, bir başka deyişle bu fiiller nedeniyle oluşabilecek zararın sigorta ettirilmesidir. Mezkûr sigorta, “yönetim kurulu sorumluluk sigortası” olarak adlandırılmaktadır. Ancak TTK’da sözü edilen sigortanın yaptırılması hususunda anonim şirketler zorunlu tutulmamış, şirketlerin takdirine bırakılmıştır.

Sorumluluk sigortaları, esas itibariyle TTK’nın 1473 ilâ 1486. maddeleri arasında tanzim edilmiştir. Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları([2]) ise Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nca yayımlanmıştır. Ancak bahse konu Şartlar arasında yönetim kurulu üyelerinin sorumluluk sigortasına, ayrı bir başlık altında yer verilmemiştir. Durum böyle olmakla birlikte, uygulamada bu sigorta, mesleki sorumluluk sigortasına ilişkin sözleşmelere bir takım özel şartlar eklenerek yapılmaktadır.

İşte bu çalışmada, anonim şirketlerde mesleki sorumluluk sigortası ele alınmış ve incelenmiştir.

II- GENEL HATLARIYLA YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

Hukuki sorumluluk, oluşan zarardan kimin sorumlu olduğunu ortaya koyan ve bu gayeyle zarar görenin zarar verene karşı zararının giderilmesini isteme hakkını tanzim eden normlar bütünüdür([3]). Diğer bir anlatımla hukuki sorumluluk, ifa edilen görevin gereği ve yapılan sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerin gereği gibi yerine getirilmemesinin yaptırımıdır.

Anonim şirketlerde sorumluluk esasen şirket tüzel kişiliğine aittir. Zira TTK md. 371/5’te “Temsile veya yönetime yetkili olanların, görevlerini yaptıkları sırada işledikleri haksız fiillerden şirket sorumludur. Şirketin rücû hakkı saklıdır.” hükmüne yer verilmiştir. Buna karşın yönetim kurulu üyelerinin kusurlu olarak yasa ve esas sözleşmede gösterilen görevlerini yerine getirmemesi ve buna istinaden bir zararın meydana gelmesi halinde bu üyelerin hukuki sorumluluğu mevzu bahis olur.

Yönetim kurulunun hukuki sorumluluğu TTK’da, “genel sorumluluk” ve “özel sorumluluk” olarak tanzim etmiştir. Genel sorumluluk kapsamında, yönetim kurulu üyelerinin, yasadan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusuru olarak ihlal etmeleri durumunda, şirkete, ortaklara ve alacaklılara karşı verdikleri zarardan mesuldür (TTK md. 553/1). Bu hükme göre mesuliyetin doğabilmesi için yükümlülüğün Yasa’dan ya da esas sözleşmeden kaynaklanması icap etmektedir. TTK’da öngörülen özel sorumluluk halleri ise; belgelerin ve beyanların Kanuna aykırı olması, sermaye hakkında yanlış beyanlarda bulunulması, ayni sermayeye değer biçilmesinde yolsuzluk yapılması, Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak amacıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunularak para toplanması, genel kurul kararları aleyhine kötü niyetle iptal veya butlan davası açılması, bağımsız denetime tabi şirketlerin internet sitesi açma ve bu sitenin belirli bir bölümünü şirketçe kanunen yapılması gereken ilanların yayımlanmasına özgülemek zorunluluğuna aykırı davranılması, birleşme, bölünme ve tür değiştirmede ilgililerin zarara uğratılması şeklinde sıralanabilir.