Yazar: Akın ŞİMŞEK*

E-Yaklaşım / Mart 2024 / Sayı: 375

I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 8. maddesi gereğince genel olarak işverenler, Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmekle yükümlüdürler. Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için sigorta hak ve yükümlülükleri çalışmaya, meslekî ve teknik eğitime, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimine, staja veya bursiyer olarak göreve başladıkları tarihten itibaren başlamaktadır. Uygulamaya açıklık getirmek üzere Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nun “Sigortalılık İşlemleri” konulu 2013/11 sayılı genelgesinde de gerekli açıklamalar yapılmıştır.

Bu kapsamda da 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdine tabi sigortalı sayılanların, çalışmaya, mesleki eğitime veya staja başladıkları tarihten en geç bir gün önce “Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi” ile işverenleri tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gerekmektedir. Bu sigortalılara ait sigortalı işe giriş bildirgesinin mevzuatta belirtilen sürelerde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmemesi halinde ise 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereğince idari para cezası uygulanmaktadır.

Bu genel bildirim süresi gerektiren işe başlamalar haricinde 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan, ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde çalışacak sigortalılar, kamu kurum ve kuruluşlarında işsizlik sigortasına tabi olmadan çalışan sözleşmeli personel, özelleştirilen kurumlardan atanacak personeli kapsam dışı personel, aday, çırak, bursiyer, tutuklu ve hükümlüler gibi özel durumlar nedeniyle sigortalılık başlangıçlarının bildirilmesinde farklı süre, usul ve esaslara bağlı olan çalışanlar da bulunmakta olup bu çalışmada bu kapsamdaki sigortalıların bildirimlerinden bahsedilecektir.

II- KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDA İŞSİZLİK SİGORTASINA TABİ OLMAYAN SÖZLEŞMELİ PERSONEL

5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personelin çalışmaya başladığı tarihten itibaren Sosyal Güvenlik Kurumuna bir ay içinde sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılmaktadır.

Bu kapsamda 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 2547 sayılı Kanun, 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 49. maddesi, 233 ve 399 sayılı Kanun hükmünde kararname ve diğer kararnameler kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat Kanunlarındaki hükümlerine göre sözleşmeli personel statüsünde çalışanlardan 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olanların Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigortalı işe başlama bildirimlerinin çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde aylık prim ve hizmet belgesinin “13” numaralı belge türü ile yapılması gerekmektedir.

III- KAMU KURUM VE KURULUŞLARININ YURTDIŞI TEŞKİLATLARINDA ÇALIŞTIRILMAK ÜZERE İŞE ALINANLAR

5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi gereğince kamu kurum ve kuruluşlarında yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren Sosyal Güvenlik Kurumu’na bir ay içinde sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılmaktadır.

Bu kapsamda kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında çalıştırılmak üzere gönderilen ve 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olan personelin yurt dışında çalışmaya başladığı tarihten itibaren bir ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigortalı işe başlama bildiriminin yapılması gerekmektedir.

IV- İLK DEFA İŞYERİ BİLDİRGESİ VERECEK İŞYERLERİNDE ÇALIŞMAYA BAŞLAYACAK SİGORTALILAR

5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin (b) bendi gereğince Sosyal Güvenlik Kurumu’na ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar sigortalı işe giriş bildirgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmesi gerekmektedir.

Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumu’na ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe alınacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç işyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde verilmesi halinde sigortalı işe giriş bildirgesi yasal sürede verilmiş sayılmaktadır.

Ayrıca, şirket kuruluş aşamasında ticaret sicil müdürlüklerince elektronik ortamda aktarılan bilgilere göre otomatik işyeri tescili yapılan işyerleri için, sigortalı çalıştırılacağına ilişkin bildirimler, şirket kuruluşu aşamasında da alınabilmekte ve alınan bu bilgilere göre sigortalı tescil işlemleri de yapılabilmektedir. Şirket kuruluş aşamasında çalıştırılacak sigortalılara ilişkin sigortalı tesciline esas olan bilgileri, ticaret sicil memurluklarınca Sosyal Güvenlik Kurumu’nca elektronik ortamda aktarılan sigortalıların tescil işlemleri otomatik olarak yapıldığından, bu sigortalılar için ayrıca sigortalı işe giriş bildirgesi istenmemektedir. Ancak, otomatik tescil yapılan işyerleri için şirket kuruluş aşamasında çalıştıracağı sigortalılara ilişkin bildirimde bulunulmayan işyerlerinde çalıştırılacak sigortalıların işe giriş bildirimlerinin usulüne göre yapılması gerekmektedir.

V- HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI VİZESİNE BAĞLI OLARAK KAMU İDARELERİNDE ÇALIŞACAKLAR

Bazı kamu kurum ve kuruluşlarında sözleşmeli personel ve sürekli işçi pozisyonlarında istihdam edilebilmesi için Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın vize işlemi gerekmektedir.

Bu kapsamda kamu kurum ve kuruluşlarında Hazine ve Maliye Bakanlığı vizesine tabi olup, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalı olarak çalışacakların vize işleminin gerçekleştirildiğine ilişkin yazının, ilgili kamu kurum ve kuruluşuna intikal ettiği günü izleyen ikinci iş günü sonuna kadar Sosyal Güvenlik Kurumu’na işe giriş bildirimlerinin yapılması gerekmektedir.

VI- ÖZELLEŞTİRME NEDENİYLE KAMU KURUMLARINA NAKLEDİLEN SÖZLEŞMELİ VEYA KAPSAM DIŞI PERSONEL

Özelleştirme kapsamına alınan kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilmekte olan personel bazen zorunlu bazen de isteğe bağlı olarak özelleştirme nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarına naklen atanabilmektedir.

Bu kapsamda 4046 sayılı Kanun gereğince &o…