Yazar: Sevgi ÜVEDİ*

E-Yaklaşım / Aralık 2024 / Sayı: 384

I- GİRİŞ

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalıların primlerinin ödenmesi yönünde yapılan yasal düzenlemelerle sigortalılar teşvik kapsamına alınarak prim ödeme kabiliyetlerinin artırılması hedeflenmiştir.

Bu makalemizde, eski adıyla Bağ-Kur şimdiki statüleri karşılığı 4/1-b kapsamındaki sigortalılarının primlerinin ödenmesi, yanlarında çalışanlarla olan prim ilişkisi hakkında bilgi verilerek prim ödeme yöntemleri hakkında yeni bir bakış açısı getirilecektir.

II- 4/b KAPSAMINDA OLAN SİGORTALILARIN YANLARINDA ÇALIŞTIRDIKLARI SİGORTALILARA GÖRE KAZANÇ BİLDİRİMİ

5510 sayılı Kanun’un 79. maddesine göre kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortası için, bu Kanunda öngörülen her türlü ödemeler ile yönetim giderlerini karşılamak üzere Kurum prim almak, ilgililer de prim ödemek zorundadır. Kurumca tahsil edilen genel sağlık sigortası primleri, tahsil edilmesini müteakip doğrudan Kurum bütçesinin genel sağlık sigortası kalemine aktarılır.

Aynı Kanun’un 80. maddesi gereğince 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları hak edilen ücretlerin, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların, idare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamı esas alınmaktadır.

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların aylık prime esas kazançları, 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katıdır. Bu sigortalılar tarafından Kurumca belirlenen sürelerde aylık prime esas kazanç beyan edilir.

Beyanda bulunmayan sigortalıların aylık prime esas kazancı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katı olarak belirlenir.

5510 sayılı Kanunla birlikte eski adıyla Bağ-Kurlu yeni adıyla 4/b’li olanlar için basamaklar kaldırılıp prim hesabına esas aylık kazançlarını kendileri belirleyecekleri bir sistem getirilmişti. 4/B sigortalıları kazançlarını belirlemek için de “Kazanç Beyan Formu” vermek zorundalar, bu formu vermeyenlerin aylık kazançları asgari ücret olarak dikkate alınmaktadır.

6645 sayılı Kanunla Mülga edilmeden önceki 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde; sigortalı aynı zamanda işveren ise aylık prime esas kazancı, çalıştırdığı sigortalıların prime esas günlük kazancının en yükseğinin otuz katından az olamaz. Aylık prime esas kazancı, çalıştırdığı sigortalının otuz günlük prime esas kazancından düşük olduğu tespit edilen sigortalıların aylık prime esas kazançları, tespit edilen kazanç düzeyine çıkartılarak aradaki farkın primi, 89. madde hükümlerine göre gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edilir hükmü bulunmaktaydı.

6645 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki durumda, işveren olan yani işçi çalıştıranlar çalıştırdıkları işçilerden en yüksek rakamlı olandan daha düşük kazanç beyan edemezlerdi. Ancak, 6645 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendi yürürlükten kalktığından, 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı olan işverenlerin seçtikleri SPEK kazanç tutarı, yanlarında çalıştırdıkları 4/a (SSK) kapsamındaki sigortalıların SPEK tutarı ile kıyaslanmayacak, dolayısıyla 4/a (SSK) kapsamındakilerden daha az veya çok olabilecektir. Bu düzenlemenin yürürlük tarihi 01.10.2008 olarak belirlendiğinden, geçmiş dönem için prim borcu çıkarılan gerçek kişi Bağ-Kurluların bu suretle borçları silinmiştir.

III- 4/b SİGORTALILARININ PRİMLERİNİN ÖDENMESİ

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları, prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartıyla, sigortalı tarafından beyan edilecek günlük kazancın otuz katıdır. Prime esas kazanç beyanları Kuruma verilecek beyan formu ile yapılabildiği gibi e-Devlet üzerinden de yapılabilmektedir.

Her ay için ödenmesi gereken prim borçları, prim borcunun ait olduğu ayı takip eden ayın son gününe kadar Kurumun anlaşmalı olduğu Banka, kredi kuruluşu, PTT vasıtasıyla ve internet üzerinden e-SGK aracılığıyla ödenebilmektedir.

6745 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesine eklenen fıkra ile Kuruma primlerini düzenli ödeyen 4/1-b kapsamındaki sigortalıların aylık sigorta prim ödemelerinde 5 puanlık indirim yapılması sağlanmıştır. Uygulama ile isteğe bağlı sigortalılar ve muhtar sigortalılar hariç 4/1-b kapsamındaki sigortalıların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine’ce karşılanmaktadır.

4/1-b kapsamındaki sigortalılara yönelik olarak sağlanan diğer bir teşvik uygulaması da “Genç Girişimci Teşviki”dir. 7143 sayılı Kanunla 01.06.2018 tarihinden itibaren uygulamaya koyulan teşvik ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun Mükerrer 20. maddesi kapsamında genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla 18 yaşını doldurmuş ve 29 yaşını doldurmamış olanlardan 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında ilk defa sigortalı sayılan gerçek kişilerin primleri 1 yıl süreyle prime esas kazanç alt sınırı üzerinden Hazine tarafından karşılanmaktadır.

4/b kapsamında sigortalı olanların ödeyeceği primler; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları: % 20, kısa vadeli sigorta kolları prim oranı: % 2, genel sağlık sigortası primi: % 12.5 olmak üzere toplam prime esas kazancın % 34.5’u olmaktadır. Hazine’ce karşılanan % 5 indirimden sonra, aylık prime esas kazancın (alt ve üst sınırlar içinde) % 29.5’unun prim olarak ödenmesi gerekmektedir. Bu indirim, tahakkuk sırasında Kurumca uygulanmaktadır.

2024 yılında geçerli olan asgari ücret 20.002,50 TL dikkate alındığında 5 puanlık teşvikten yararlanan ve yararlanmayan 4/1-b kapsamındaki sigortalılar için aylık ödenmesi gereken prim tutarları şu şekildedir;