Süleyman YÜKÇÜ
Selda KORGA
Prof. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü
Öğr. Gör. Dr., Ege Üniversitesi, Ege Meslek Yüksekokulu, Muhasebe ve Vergi Bölümü

– GİRİŞ

Enflasyon düzeltmesine ilişkin öğrenme ve uygulama süreçleri günümüz itibari ile birbirine karışmış durumdadır. Vergi kanunları açısından 2023 yılı bilançoları düzeltilmeye çalışılırken, yaklaşık on gün sonra 2024 yılının ilk geçici vergi dönemi sonuna gelinmiş olunması nedeniyle ilk geçici vergi dönemi bilançolarının da düzeltme işlemine tabi tutulması gerekecektir. Henüz 2023 yılı sonu itibari ile hazırlanmakta olan bilançolar tarihi tutarlarla bağlanma sürecinde iken Maliye Bakanlığı enflasyon düzeltmesine ilişkin tarihte (dead line) bir esneklik yaratacak mı? Henüz bunu bilmiyoruz.

Mali tablolar hazırlanıp düzeltilirken enflasyon düzeltmesine ilişkin vergi tahakkuk ettirmenin adil olup olmadığı tartışması da süregelmektedir. Aslında enflasyon düzeltmesinin bir varlık vergisi olduğu iddiaları yüksek sesle ifade edilmeye başlanmıştır. Varlık kalemleri yüksek tutarlarda olan işletmeler düzeltme işlemlerinden sonra önemli tutarlar da enflasyon düzeltme karı hesaplayabilmektedirler. Enflasyon düzeltmesi mantığında asıl amacın doğru mali tablo hazırlamak olduğundan hareketle düzeltme işleminden sonra mali tablolar önemli ölçüde doğruyu ifade edebilir hale gelmektedir. Ancak varlık kalemlerinin değerinin arttırılmış olması, varlık kalemleri hala elde tutulduğu için gerçekleşmemiş kar hesaplanmasına neden olmaktadır. Gerçekleşmemiş kârlar üzerinden alınan vergilerin adil olmayacağı görüşü tartışmalarına yol açmaktadır. Devletin her zaman olduğu gibi bugün de vergiye ihtiyacı vardır. Ancak varlık değerindeki önemli ölçüdeki artışlar önemli tutarlarda gerçekleşmemiş karların hesaplanmasına dolayısıyla gerçekleşmemiş kârlar üzerinden bir vergi alınmasına yol açacağı için mükellefler mağduriyetlerini ifade etmektedirler. Düzeltilmiş bilançolar Maliye Bakanlığı’na verildikten sonra enflasyon düzeltmesinin yarattığı matrah aşağı yönlü mü yoksa yukarı yönlü mü değişeceğine ilişkin birçok araştırma çalışması yapılabilir. Bu çalışmalar sonucunda enflasyon düzeltmesinin vergi artışına veya azalışına yol açıp açmadığı somut olarak ortaya konulabilecektir. Bu çalışmanın amacı vergi Kanunlarına göre 2023 bilançosunun nasıl düzeltileceğine ilişkin uygulamacılara bütün bir örnekle yardımcı olmaktır. Bu çalışmamızdaki örnek adım adım izlenerek bir işletmenin enflasyon düzeltmesi süreci yönetilebilir.

II- VERGİ USUL KANUNU TEBLİĞİNE GÖRE DÜZELTMEYE İLİŞKİN UYGULAMA

Örnek: Cansu İşletmesi’nin 31.12.2023 tarihli bilançosu aşağıdaki gibidir:

1. Hisse Senetleri 15 Nisan 2021 tarihinde alınmıştır.
2. İşletmenin Dönem Başı Ticari Mal stoku 120.000 TL, Satılan Mamul Maliyeti 1.000.000 TL’dir.
3. Demirbaşlar 15 Mayıs 2021 tarihinde satın alınmıştır. 150.000 TL anapara ve 50.000 TL faiz ödenerek borç 15.12.2021 tarihinde kapanmıştır.
4. İşletme, 15 Nisan 2021 tarihinde kurulmuştur. Sermayesinin tamamı o tarihte nakit olarak ödenmiştir.