Yazar: Yasin KULAKSIZ*

E-Yaklaşım / Temmuz 2023 / Sayı: 367

I- GİRİŞ

Günümüz şartlarında kadın erkek fark etmeksizin iş bulmak herkes için bir ihtiyaç haline gelmiştir. Üstelik işsizliğin bir problem haline dönüştüğü göz önüne alındığında mevcut işten ayrılma hamlesi neresinden bakılırsa bakılsın imkânsız gibi gözükebilir. Ama şartlar değiştiğinde iş değişimi yapılmak zorunlu bir duruma dönüşebilir. İşte bu gibi durumlarda iş değiştiren kişilerin eski işyerlerinden elde ettikleri ücret gelirlerine ilişkin kümülatif gelir vergisi matrahlarını alarak yeni işyerine vermeleri halinde, kümülatif gelir vergisi matrahının yeni işyerinde elde edilecek ücret matrahı ile ilişkilendirilip ilişkilendirilmeyeceği hususu makalemiz içerisinde incelenecektir.

II- KÜMÜLATİF VERGİ MATRAHI

Kümülatif vergi matrahı işverenin aylık olarak her bir işçi için hesaplamakla ve ödemekle yükümlü olduğu bir meblağdır. Kümülatif vergi matrahı, işçinin hangi gelir vergisi dilimine dahil olduğunu ve gelirinden hangi oranda gelir vergisi kesileceğini belirleyen önemli bir unsurdur.

Kümülatif kelimesi yığılarak, toplanarak ilerleyen anlamına gelir. Kümülatif vergi ise bir işçinin aylık brüt kazancı üzerinden genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası işçi payının düşülmesi ile kalan ücretin her ay toplanarak ilerlemesidir.

Gerek kurumlar gerekse çalışanlar adına doğru hesaplanması ve takip edilmesi gerekli olan kümülatif vergi matrahları, her yıl devlet tarafından açıklanan ve değişiklik gösteren asgari ücretler bazında değişiklikler göstermektedir. İşletmelerin her bir çalışanı için bireysel bazda düzenlemesi, takip etmesi ve ödemesi gerekli olan bu vergi sisteminde raporlama; günümüzde gelişen teknoloji sayesinde şirketler özelinde yazılabilen özel muhasebe programları aracılığıyla profesyonel bir yaklaşımla takip edilebilmektedir. Ön muhasebe işlemlerini elektronik ortamlarda, kendileri için özel yazılımlarla oluşturulan sistemler kanalıyla takip eden işletmeler için bu vergilendirme süreçlerinin takibi ve kontrolü çok daha verimli bir ortamda gerçekleştirilmektedir.  

Dijital gelişimin arttığı ve her geçen gün e-Belgeler acılığıyla resmi evraklara ulaşılabilirliğin elektronik ortamlara taşındığı günümüz koşullarında, işletmeler kümülatif vergi matrahı verilerine e-Devlet üzerinden sunulan e-Vergi Levhası sorgulama bölümünden ulaşabilmektedirler.

İşletmeler, yeni işe başlayacak personellerinden geçmişe dair gelir vergisi dökümlerini talep etmektedirler. Çalışanın daha önceki işyerinde belirlenen gelir matrahlarını incelemek ve kendisi adına herhangi bir vergi borcu olup olmadığını sorgulamak açısından önemli olan bu belgeler, eski iş yerlerinden temin edilebileceği gibi, günümüzde kişilerin e-Devlet hesapları üzerinden de raporlanabilmektedir.

Gelir vergisi matrahı; sigortalı olarak çalışan işçinin aylık brüt ücretinden genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası işçi payı gibi kesintilerin çıkarıldıktan sonraki halidir. Sigortalı çalışanlar için genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası işçi payı ödemekle yükümlü oldukları paylardır ve bunu işçi adına işveren yapar. Bu iki kesinti sonrasında kalan ücret işçinin asıl ücreti olarak görülür ve gelir vergisi oranı, vergi matrahı üzerinden belirlenir. Kümülatif vergi matrahı, ocak ayından başlayarak yılın sonuna kadar her ay toplanarak hesaplanır. Yeni yıl itibarıyla sıfırlanarak yeniden başlar. Önceki matrahına eklenerek ilerlendiği için kümülatif bir değer olur. Kümülatif bir değer olduğu için her ay gelir vergisi kesintileri de artarak ilerler. Her yıl belirlenen oranlara göre değişmekle beraber genellikle Ocak ayıyla Aralık ayında gelir vergisi kesintileri değişkenlik gösterir. Toplanarak ilerleyen bir değer olduğu için her ay çalışanın vergi dilimi değişerek kesilecek tutar da farklılık gösterir.