Yazar: Haldun DARICI*

E-Yaklaşım / Eylül 2023 / Sayı: 369

I- GİRİŞ

2023 yılı bütçesinin kabulünden sonra bütçenin yılı içerisindeki uygulamalarında önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bütçe harcamaları Şubat ayında yaşanan deprem ve Mayıs ayında yapılan seçimlerin de önemli etkileriyle giderek büyürken, bu harcamaları finanse etmek amacıyla vergi gelirlerini artırıcı tedbirler alınması yoluna gidilmiş ayrıca net borç kullanım tutarı da artırılmıştır. Bu gelişmeler sonucunda kurumların ödenek ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Ek Bütçe Kanunu da kabul edilerek, gider ve gelirler benzer seviyelerde artırılmıştır.

Ancak kamuoyunda Ek Bütçe Kanunu’nda öngörülmüş olan vergi gelirlerinin tahsili için vergisel alanda alınmış olan tedbirlerin yeterli olmayacağı ve Sonbahar aylarında tekrar ek vergilere ihtiyaç duyulacağı yönünde görüşler/eleştiriler yer almaya başlamıştır. Gerçekten de vergisel alanda alınan tedbirler yeterli olmayacak ve önümüzdeki aylarda yeniden ek vergilere ihtiyaç duyulacak mıdır?

Çalışmada belirtilen soruya yanıt aranılmış ve bu amaçla mali yılbaşından itibaren harcamalarda ve özellikle vergisel alandaki gelişmeler ile alınan tedbirler üzerinde durularak, yeni ek vergilere ihtiyaç olup olmayacağı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Konuyla ilgili gelişmeler incelenirken, Temmuz ayında çıkarılan ek bütçe kanunu üzerinde de ayrıca durulmuştur.

II- BÜTÇE GELİŞMELERİ

A- HARCAMALAR

Geçtiğimiz yılda 2023 yılı bütçesi hazırlanırken, bütçe harcamalarında enflasyon hedefi de dikkate alınarak yüzde 42,6 oranında bir artış hedef alınmış ve bütçenin gider büyüklüğü de buna göre tespit edilmiştir. Ancak yılın ilk altı ayı sonunda bütçe harcamaları bu hedefin oldukça üzerinde – yüzde 101,7 oranında artış göstermiştir.

Bütçe harcamalarında hedeflerin çok üzerinde olan bu gerçekleşmenin öncelikli nedeni Şubat ayında yaşanan büyük deprem felaketi olarak görülmektedir. Depremden zarar görenlerin ihtiyaçlarının karşılanması, süratle başlatılan konut yapımları, altyapı harcamaları vb. nedeniyle, bütçe giderlerinde başlangıçta öngörülmeyen büyük harcamalar yapılması söz konusu olmuştur. Yapılan açıklamalara göre, 2023 bütçesinde deprem nedeniyle yapılacak harcamalar, ek bütçe dahil 762 milyar TL olarak belirlenmiştir.

Bütçedeki harcamaları büyüten diğer önemli bir neden de Mayıs ayında yapılan seçimler olmuştur. Bu çerçevede örneğin, 7456 sayılı torba kanunun genel gerekçesinde de belirtilmiş olduğu üzere; 2023 yılı Ocak ayında kamu çalışanlarımızın ve emeklilerimizin aylık ve ücretlerinde ilave refah payı verilerek yüzde 30 oranında artış uygulanmış, bayram ikramiyeleri 2.000 TL’ye, en düşük emekli aylığı 7.500 liraya çıkarılmıştır. Ayrıca 1999 yılından önce sigortalı sayılanların emekliliğe hak kazanma koşullarından yaş şartı kaldırılmış ve iki milyon kişinin emekli olması sağlanmıştır. Kamu görevlilerinin aylık ve ücretlerinde yılın ikinci yarısı için enflasyon farkına ilaveten seyyanen zamlar yapılarak en düşük memur aylığı 22.000 liraya çıkarılmış, emeklilere yüzde 25 oranında artış yapılmıştır.

Açıklanan gelişmelerin de etkileriyle, yılın ilk yarısında personel harcamalarında yüzde 115,7 oranında bir artış gerçekleşmiştir(