Yazar: Yiğit YILDIZ*

E-Yaklaşım / Kasım 2023 / Sayı: 371

I- GİRİŞ

Vergi uyumu kavramı, vergilemede iktisadilik kavramının önemli bir yansımasıdır. Vergilemede iktisadilik ilkesine göre, vergi idaresi en az harcama ile en fazla vergi gelirini elde etmelidir. Ancak vergi idaresinin, vergi gelirlerinde etkinliği sağlamasının önünde birtakım engeller vardır. Bahsedilen engellerin belki de başında ise mükelleflerin vergisel yükümlülüklerini eksiksiz ve zamanında yerine getirme noktasındaki istekleri gelmektedir.

Vergi uyumunun psikolojik yönü ağır basan bir yapısı vardır. Vergi idaresinin benimsediği politikalara karşı direnç geliştiren bir toplumda vergi uyumu doğal olarak düşüktür. Politika yapıcılar, kamusal mal ve hizmetlerin ana finansman kaynağı olan vergi gelirlerini ençoklaştırmak adına vergi uyumu konusu üzerinde önemle dururlar. Bilim insanları da vergi mükelleflerinin vergileme karşısında içinde bulundukları ruh halini tespit ederek, geliştirilecek politikalara yön vermek isterler.

Beyan usulünün benimsendiği günümüz vergi sistemlerinde, mükelleflerin vergilemeye daha uyum göstermelerini sağlamaya yönelik olarak vergi indirimi uygulamasını benimsediği görülmektedir. Ülkemizde de bu yönde bir uyum sağlayıcı düzenleme 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda yer almaktadır. Bahse konu kanunun Mükerrer 121. Madde hükmünde vergiye uyumlu mükelleflere % 5 indirim sağlanacağı hüküm altına alınmaktadır.

Vergilemenin mükellefler üzerinde yaratması muhtemel olumsuz havayı, % 5 gibi bir indirim yapmak suretiyle dağıtmayı amaçlayan bu düzenleme, Türk Vergi Sisteminde uygulamaya girdiği dönemden bu yana mükelleflerce hoş karşılanmaktadır. Sağladığı maddi yararın yanında mükellefler, vergisel yükümlülüklerini eksiksiz ve tam zamanında yerine getirmek suretiyle kutsal kazanç elde ettiğinin farkına varmaktadırlar.

193 sayılı GVK’da yer verilen “Vergiye Uyumlu Mükelleflere Vergi İndirimi” müessesesi, gördüğü ilginin yanında yapılan yorumsal farklılıklar nedeniyle çoğu zaman uyuşmazlık konusu haline gelebilmektedir. Vergi idaresi, yasa hükmünü kimi durumlarda farklı yorumlayabilmekte ve süreç vergi yargısına taşınabilmektedir.

Çalışmamızın konusunu oluşturan benzer bir durumda, Danıştay 9. Dairesi’nin 08.06.2023 tarihli ve E.2021/3832, K.2023/2208 sayılı Kararı ise oldukça dikkat çekicidir. Zikredilen Danıştay kararı yetkili döviz müesseselerinin “Vergiye Uyumlu Mükelleflere Vergi İndirimi”nden yararlanıp, yararlanamayacağına yöneliktir. Vergi idaresi konu hakkında yetkili döviz müesseselerinin söz konusu indirimden yararlanamayacağı yönünde görüş belirtmekteydi. Bu çalışmada GVK Mük.121. Madde hükmünde yer verilen indirim Danıştay’ın ilgili kararı perspektifinden değerlendirilmeye çalışılacaktır.

II- VERGİYE UYUMLU MÜKELLEFLERE VERGİ İNDİRİMİ

Vergi idarelerinin öncelikli amacı, en az maliyetle en fazla vergi gelirini tahsil etmektir. Buna karşılık, sosyolojik, psikolojik, iktisadi ve hukuki etmenler nedeniyle bu hedef gerçekleşmeyeb…