Yazar: Mustafa ÇOLAK*

E-Yaklaşım / Eylül 2023 / Sayı: 369

I- GİRİŞ

Vergi hukuku açısından mükelleflerin kendi aralarında veya tevsik zorunluluğu bulunmayanlarla yapacakları işlemlerinin belgelendirilmesi 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda hükme bağlanmış ve aksine hareket edenlere uygulanacak cezai müeyyidelere yer verilmiştir.

Diğer tarafta çalışanların iş sözleşmelerine göre adlarına yapılacak ücret, ikramiye veya diğer ödemelerin de belli esaslar çerçevesinde bankacılık sistemi kullanılarak belgelendirilmesi noktasında özel düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemelere aykırılıklar da ayrıca idari para cezası ile müeyyide altına alınmıştır.

Özellikle ücret ödemelerinin yapıldıktan sonra değişik gerekçelerle zoraki olarak işverenin hesabına veya yönlendirdiği hesaplara tekrar aktarılması zaman zaman gündeme gelebilmektedir. İşçinin genelde bilgisi dâhilinde ancak isteği dışında gerçekleşen bu eylemlerin vergi, iş ve ceza hukuku açısından sonuçlarının bulunduğunu bilmekte fayda bulunmaktadır.

Bu yazımızda öncelikle ücret ödemelerinin belgelendirilmesi konusu incelendikten sonra istemsiz/anlaşmalı iadesi ve uygulanacak cezai müeyyidelere yönelik açıklama ve çözüm önerilerimize yer verilecektir.

II- İLGİLİ DÜZENLEMELER

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 227. maddesinde üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsikinin mecburi olduğu, kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde vergi Kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılacağı, 238. maddesinde ise Gelir Vergisi Kanunu’na göre vergiden muaf olan ücretlerle diğer ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri hariç olmak üzere işverenlerin her ay ödedikleri ücretler için (Ücret bordrosu) tutmaya mecbur oldukları hükme bağlanmıştır.

Ayrıca, 213 sayılı Kanun’un mükerrer 257. maddesinde de, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirme ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme hususlarında Hazine ve Maliye Bakanlığına yetki verilmiştir.

Bu yetkiye dayanılarak, tahsilat ve ödemelerin aracı finansal kurumlar (19.10.2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda tanımlanan banka, 29.06.2013 tarihli ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamında yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları, 09.05.2013 tarihli ve 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu’na göre kurulan Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş.) tarafından düzenlenen belgelerle (dekont, hesap bildirim cetveli, alındı gibi) tevsiki uygulamasının usul ve esasları 01.01.2016 tarihinden itibaren Genel Tebliğlerle(