Yazar: Yusuf KILDİŞ*

E-Yaklaşım / Kasım 2023 / Sayı: 371

I- GİRİŞ

Dolaylı-dolaysız başka bir ifadeyle vasıtalı-vasıtasız vergiler, vergi adaleti açısından, mali güce göre vergilendirme açısından ülkemizde yıllarca tartışılmış ve tartışılmaya da devam etmektedir. Bu tartışmanın daha uzun süreler devam edeceği de görülmektedir.

Bu çalışmada, dolaylı ve dolaysız vergiler tanımlanacak, bu vergilerin payının toplam vergi gelirleri içerisinde yüksek olması veya düşük olması ne anlama gelmektedir? bir vergi sistemi içerisinde hangisinin fazla olması sağlıklıdır ve bunun gerçekleşmesi için neler yapılması gerekmektedir ve ayrıca enflasyonun dolaylı ve dolaysız vergi gelirleri üzerinde ne tür etkileri vardır konuları üzerinde durulacaktır.

II-   DOLAYLI VERGİ-DOLAYSIZ VERGİ KAVRAMLARI

Dolaylı vergiler, vergi yükümlüsünün şahsi durumunu dikkate almaksızın harcamalar sırasında alınan vergilerdir. Dolaylı vergilerde kişiler, gelir ve serveti elde edildikleri zaman değil, harcadıkları zaman (mal ve hizmetlerin fiyatları içine gizlenmiş olarak) vergilendirilirler. Bu nedenle vergilendirilmiş malları daha çok tüketenler diğerlerine göre daha fazla vergi öderler([1]).

Kazanç ve servet üzerinden alınan vergiler ise en genel ifadeyle dolaysız vergi kategorisinde yer alır. Dolaysız vergilerde, vergiyi beyan etme ve ödeme yükümlülüğü aynı kişiye aittir. Herhangi bir servete veya gelir veya kurumlar vergisi kapsamında kazanç ve irada sahip olan gerçek ve tüzel kişiler, dolaysız vergi ödemekle yükümlüdürler. Düzenli de olsa düzensiz de olsa kazanç ve servet sahibi olmak, bu vergilerle ilgili mükellefiyet için yeterlidir.

III- DOLAYLI VERGİLERİN TOPLAM VERGİLER İÇİNDE PAYININ YÜKSEK OLMASI NEYİ İFADE EDİYOR?

Dolaylı (vasıtalı) vergiler mal ve hizmetin fiyatı içinde mündemiç olan vergilerdir. Türkiye’de harcamalar üzerinden alınan katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, özel iletişim vergisi banka ve sigorta muameleleri vergisi, dijital hizmet vergisi, gümrük vergisi, konaklama vergisi dolaylı vergilerdir. Dola…