Yazar: Akın ŞİMŞEK*

E-Yaklaşım / Temmuz 2023 / Sayı: 367

I- GİRİŞ

İşçi ve memurun çalışma mevzuatında analık nedeniyle doğum sonrası ücretli veya ücretsiz bazı şartlarla izin süreleri belirlenmiştir. Bu huşular memurlar için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda belirlenmiş olmakla birlikte işçilerde genel uygulama olarak tabi olanlar açısından 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Ayrıca ilgili yönetmelik veya tebliğ, genelge gibi ikincil düzenlemelerle de uygulama yönlendirilmektedir. Ancak uygulamada bazı görüşler veya yargı kararları neticesinde farklılıklar ortaya çıkabilmekte bu durum da karmaşaya yol açabilmektedir. Özellikle işçilerin doğuma bağlı izin haklarının başlangıcının tespitinde de böyle durumlarla karşılaşılabilmektedir. Analık izni sonrasında işçilerin kullanabilecekleri hakları ile ilgili olarak doğum ya da evlat edinilmesi sonrası işçinin kısmi süreli çalışma yapabileceği işleri belirlemek ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik([1]) çıkarılmıştır. Bu yönetmelikte işçinin analık izni hakkı, yarım zamanlı çalışma hakkı, kısmi zamanlı çalışma hakkına ilişkin uygulamaya ilişkin usul ve esaslara yer verilmiştir.

Bu makalede 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmeliği çerçevesinde işçilerin doğuma bağlı izin haklarının başlangıcı ile ilgili hususlardan bahsedilecektir.

II- İŞÇİNİN HAMİLELİK NEDENİYLE VE DOĞUM SONRASI İZİN HAKLARI

Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde belirtildiği üzere öncelikle kadın işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır.

Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenmektedir. Ancak, sağlık durumunun uygun olduğunun doktor raporuyla belgelendirilmesi hâlinde kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenmektedir.

Kadın işçinin erken doğum yapması hâlinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılmaktadır. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılmaktadır.

Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullandırılmaktadır.

Analık izninde belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilmektedir. Bu süreler doktor raporunda belirtilmelidir.

A- ÇALIŞMA SÜRESİNİN YARISI KADAR ÜCRETSİZ İZİN

İşçinin yarım zamanlı çalışma izni olarak adlandırılan çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkının başlangıcı ile ilgili aynen 4857 s…