Deprem Harcamaları Ve Vergiler

Yazar: Haldun DARICI*

E-Yaklaşım / Aralık 2023 / Sayı: 372

I- GİRİŞ

Orta Vadeli Programın (2024-2026) Eylül ayında yayımlanmasından sonra Ekim ayında önce 2024 Yılına ait Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi Meclis Başkanlığı’na sunulmuş daha sonra da 2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na Resmi Gazete’de yer verilmiştir([1]). Böylece yayımlanan Programlar ve bütçe teklifiyle birlikte önümüzdeki yılda ekonomik alanda uygulanacak politikalar ile alınacak somut tedbirlerin ayrıntıları da belli olmaya başlamıştır.

Çalışmada, söz konusu Programlar ile Meclise sunulan bütçe teklifi dikkate alınarak, deprem kaynaklı harcamaların bütçeye getirdiği ilave yükler ve bütçe açıklarına etkisi ile 2024 yılı bütçesinde öngörülen vergi gelirlerindeki artışların nasıl sağlanacağı üzerinde durulmuştur.

Şubat ayında yaşanan deprem felaketlerinin onarımına yönelik harcamalar bütçeye önemli bir yük getirmiş ve belirli bir Program dahilinde söz konusu harcamaların yapılmasına ivedilikle başlanılmıştır. Öte yandan harcamalardaki artışlar nedeniyle bütçenin gelir ihtiyacı doğmuş ve Temmuz ayında vergisel alanda yapılan önemli düzenlemelerle vergi gelirlerinin artırılması hedef alınmıştır. Bütçede önümüzdeki yılda da vergi gelirlerindeki artışların devam etmesi ve GSYH’nin yüzde 1,2’si oranında ek bir artış olması öngörülmüştür. Çalışmada önümüzdeki yıl bütçesini oldukça önemli ölçüde etkileyeceği düşünülen bu iki konuyla ilgili gelişmeler irdelenmiştir.

II- DEPREM KAYNAKLI HARCAMALARIN BÜTÇEYE ETKİSİ

A- DEPREM HARCAMALARI

Ülkemizin Şubat ayında yaşadığı büyük deprem felaketi özellikle Hatay ve Kahramanmaraş illeri başta olmak üzere geniş bir coğrafyada etkili olmuş, çok büyük can ve mal kaybına, hasarlara neden olmuştur.

Deprem sonrasında Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nca hazırlanan “2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu”nda; Şubat ayında Kahramanmaraş ve Hatay illerinde meydana gelen depremlerin 11 ilde büyük yıkıma yol açtığı, 48 binden fazla insanın hayatını kaybettiği, yarım milyondan fazla binanın hasar gördüğü, depremin yol açtığı büyük felaketin Türkiye ekonomisindeki yükünün yaklaşık 2 triyon TL (103,6 milyar dolar ve 2023 yılı milli gelirinin yaklaşık yüzde 9’u) düzeyinde olduğunun tahmin edildiği belirtilmiştir.

Depremden hasar gören bölgelerin yeniden imarı için çalışmalara süratle başlanmış ve bu amaçla 2023 yılı bütçesinde revizyona gidilmiştir. Hazırlanan ek bütçeyle birlikte, depremin yol açtığı hasarın ortadan kaldırılması amacıyla 2023 yılında bütçeden 761,7 milyar TL harcama yapılması öngörülmüştür.

Deprem kaynaklı harcamalara önümüzdeki yılda da devam edilecek olup 2024 yılında deprem harcamaları için bütçeden 1.028,3 milyar ayrılmıştır. Bu miktarın, 649,7 milyarı deprem konutlarının yapımı için TOKİ’ye aktarılacak olup 151,4 milyarı deprem bölgesindeki altyapı hasarının onarımı için, kalan 227,2 milyarı ise diğer çeşitli giderler için kullanılacaktır.

Her iki yılda yapılması öngörülen deprem kaynaklı harcamaların büyüklüğünün belirlenmesi için bu harcamaların GSYH oranlarına da aşağıda yer verilmiştir.

Yıl

Deprem Harcaması

GSYH

Dep. Har./GSYH (%)

2023

761,7

Yazının Tamamı İçin Abone Olun