Yazar: Ufuk ÜNLÜ*

E-Yaklaşım / Ekim 2023 / Sayı: 370

I- GİRİŞ

Geçici ilmühaberler, bir şeyin teslim alındığını gösteren belge niteliğini taşımakla birlikte, ticari hayatta anonim şirketler tarafından hisse senedi bastırılıncaya kadar kullanılan geçici menkul kıymetler şeklinde tanımlanmaktadır. Ticaret hukuku bağlamında ilmühaberlerin kıymetli evrak niteliğinde olduğu kabul edilmektedir. Sahiplerine genel kurul toplantılarına katılmak, oy kullanmak, kar payı almak gibi pay sahipliği haklarını kazandıran ilmühaberler, ilgili anonim şirketçe hisse senetleri düzenlenip ortaklara teslim edildiği anda geçerliliğini kaybetmektedir.

Bu çalışmada, anonim şirketlerde ortaklık hisselerinin geçici ilmühaberle temsil edilmesi ve söz konusu ilmühaberlerin satılması durumunda elde edilecek kazancın gelir vergisi ve katma değer vergisinden istisna olup olmayacağı hususunda değerlendirmelerde bulunulacaktır.

II- ANONİM ŞİRKETLERDE GEÇİCİ İLMÜHABERLER

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre ortak, anonim şirketlerde açısından pay sahiplerini ifade etmekte olup, pay sahipliği ise hamiline ya da nama yazılı pay senetleri ile temsil edilmektedir. Pay senedi ibaresi, eski Türk Ticaret Kanunu’nda hisse senedi olarak yer almaktayken, 6102 sayılı Kanunda hisse senedi ifadesi kullanılmayarak, yeni Kanun’un yürürlük tarihi olan 01.07.2012 tarihinden itibaren hisse senedi yerine pay senedi ibaresine yer verilmiştir. Hukuki niteliği itibariyle pay sahipliği haklarını (oy kullanma, kar payı, genel kurula katılma hakkı, rüçhan hakkı vb.) temsil eden ve açıklayan pay senetleri, kıymetli evrak niteliği taşımaktadır. Bununla birlikte, pay senedi bastırılıncaya kadar çıkarılan ve 6102 sayılı Kanunu’nun 486. maddesi uyarınca kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümlerin uygulanacağı ilmühaberler de kıymetli evrak niteliğindedir. Danıştay 4. Dairesi’nin 23.11.1994 tarih ve E.1994/3300 K.1994/550 sayılı kararında, Türk ticaret hukukunda sermaye şirketlerinde ortaklık paylarının geçici ilmühabere bağlanmış olmasıyla bağlanmamış olması arasında, tedavül kabiliyeti dışında bir fark olmadığı, dolayısıyla her halükarda menkul kıymet niteliğinde olduğunun kabul edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

İlmühaberler, anonim şirketin kurulmasının ardından hemen hisse senedi çıkarmanın güçlüğü sebebiyle, hisse senetlerinin yerini tutmak üzere çıkarılmaktadır. Aksi kararlaştırılmadıkça, anonim şirketlerin ilmühaber çıkarma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu belgelere muvakkat ilmühaber, geçici belge, geçici ilmühaber de denilmektedir. Nama yazılı hisse senetlerinin veya hamiline yazılı hisse senetlerinin yerini tutmak üzere çıkarılan ilmühaberlerin her hâlde nama yazılı olması gerekmektedir. İlmühaberler, hisse senetleri ile değiştirileceğinden ve onların yerine geçeceğinden, şekil ve kapsam yönünden hisse senetleri gibi düzenlenmektedir(