Çocuğu büyüyenin maaşı nasıl düşer?

Başlığı okuyunca olur mu öyle şey diyebilirsiniz. Fakat asgari geçim indirimi uygulaması nedeniyle böyle bir durum maalesef yaşanıyor. Çocuğu 18 yaşını geçen, eğitime devam ediyorsa 25 yaşını geçen çalışanlar bu durumu işverenlerine bildirmek durumundalar. Bildirmezlerse işveren çalışanın bu hatalı bildirimi nedeniyle ödeyeceği vergi cezasını çalışanın ücretinden kesebilir veya bu miktarı haciz yoluyla tahsil edebilir.

Tek ders sınavları sonrası üniversiteden mezuniyetlerin gerçekleştiği, üniversiteye yerleştirmelerin ek yerleştirmeler sonrası tamamlanacağı bu günlerde konu çalışanlar için önemli. Liseyi bitirip üniversiteye kayıt hakkı kazanamayan ve ek yerleştirmeler sonucunda da bu hakkı elde edemeyen çocuklar artık asgari geçim indiriminin kapsamında olmayacaklar.

Asgari geçim indirimi…

Ocak 2008’den itibaren uygulanmaya başlayan asgari geçim indirimi uygulaması, ücretlerin belirli bir kısmının gelir vergisinden muaf tutulması anlamına geliyor. Medeni durum, eşin çalışıp çalışmaması ve çocuk sayısı asgari geçim indirimi oranını belirliyor.

Asgari geçim indiriminde, bekâr bir çalışan ile evli ve eşi çalışmayan bir çalışan, evli ve tek çocuklu bir çalışan ile evli ve üç çocuklu bir çalışan arasında farklılığın bulunmasının temel mantığı bu kişilerin temel fizyolojik harcama miktarlarının farklı olması. Bekâr bir çalışan evli bir çalışana göre en temel ihtiyaçları olan ekmek, su, gıda maddesi gibi ihtiyaçlara daha düşük oranda harcama yapıyor. Evli bir çalışanın ise temel ihtiyaç harcamaları bekâr bir çalışana oranla daha yüksektir. Çünkü evli bir çalışan aynı harcamaları eşi için de yapmak durumundadır. Bu yüzden evli ve eşi çalışmayan bir çalışanla, evli fakat eşi çalışan bir kişinin de asgari geçim indirimi farklıdır.

Formu doldurmayan yanar

Aile bildirim formu doldurulurken bu duruma dikkat etmek gerekir. Çünkü kişinin maaşı hesaplanan asgari geçim indirimi oranında değişmektedir. Yaz ayları sonunda çocuğu üniversiteden mezun olan bir çalışan, bu durumu bir ay içerisinde işverenine bildirmek zorundadır. Bu bildirimin yapılmaması işverenin vergi bildiriminde hata yapmasına neden olacaktır. Örneğin oğlu üniversiteden mezun olan, başka çocuğu olmayan ve eşi çalışmayan bir kişi asgari geçim indirimi olarak 108,44 TL asgari geçim indirimi alıyorken, oğlunun mezun olması sonrası bu rakam 96,39 TL’ye düşecektir. Aradaki fark işverenin cezalı tarhiyata muhatap olması anlamına gelir. Çalışanın yanlış bildirimi işverenin cezalı tarhiyatına neden olursa işveren bu nedenle karşılaştığı idari para cezası için çalışana rücu edebilir.

Diğer yandan çalışanın işverene hatalı bildirimde bulunması, işçinin işvereni gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermesi, işvereni yanıltması ve işverenin güvenini kötüye kullanması olarak değerlendirilerek iş sözleşmesinin tazminatsız olarak feshedilmesine neden olabilir. Bu nedenle çalışanlar bu durumu bir an önce işverenlerine bildirmeliler. Aksi taktirde üzücü sonuçlarla karşılaşabilirler.

İndirimde üst limit var

Tablodan da görüldüğü üzere en yüksek asgari geçim indirimini evli, eşi çalışmayan ve dört çocuğu bulunan çalışanlar almaktadır. Evli, eşi çalışmayan ve 5 veya 6 çocuğu olan kişiler için asgari geçim indirimi daha yüksek bir tutarda değildir. Bunun nedeni asgari geçim indiriminin üst sınırının olmasıdır. 2014 Yılının ilk altı ayında asgari ücret üzerinden alınan gelir vergisi aylık 136,55 TL’dir. Dolayısıyla asgari geçim indirimi de aylık 136,55 TL’yi geçemez. Bu nedenle evli eşi çalışmayan ve 4’ten fazla çocuğu olan çalışanlar için de uygulanacak asgari geçim indirimi tutarı en fazla 136,55 TL olacaktır.

Asgari geçim indiriminde tanımlanan çocuk, çalışanla birlikte oturan veya çalışan kişi tarafından bakılan ve 18 yaşını doldurmayan çocuklardır. Yani 18 yaşını geçmiş çocuklar asgari geçim indirimi hesabında dikkate alınmaz. Bu durumun bir tek istisnası eğitime devam eden çocuklar için söz konusudur. Eğitimine devam eden çocuklar, 25 yaşını geçtiklerinde artık asgari geçim indirimi kapsamında değerlendirilmezler.

Geçim indirimi nasıl hesaplanır?

Asgari geçim indirimi uygulamasında, asgari geçim indirimine esas tutulacak miktar kişinin medeni durumu, eşinin çalışıp çalışmaması ve çocuk sayısına göre belirlenir ve bu tutar vergilendirilmeyerek kişinin ücretine eklenir.

Asgari geçim indirimi tutarı şu şekilde belirleniyor: Gelirin elde dildiği takvim yılı başındaki (1 Ocak) asgari ücretin;

* Çalışanın kendisi için yüzde 50’si,

* Çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş için yüzde 10’u

* Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere ilk iki çocuk için yüzde 7,52’i,

* Diğer çocuklar için yüzde 5’i asgari geçin indirimini oluşturuyor.

Dolayısıyla evli, eşi çalışmayan ve 4 çocuk sahibi bir çalışan, asgari ücretin yüzde 85’i tutarı için gelir vergisi ödemiyor. 

Yani evli, eşi çalışmayan ve 4 çocuklu asgari ücretle çalışan bir kişi,  aldığı asgari ücretten yüzde 15 oranında prim kesintisi yapılacağından, asgari ücretin kalan yüzde 85 i gelir vergisi matrahını oluşturacak, bu tutar da asgari geçim indirimine konu edileceğinden, gelir vergisi ödememiş olacaktır.

Hemen ifade etmek gerekir ki, kişi 10.000 TL’de ücret alsa, asgari ücretli de olsa asgari geçim miktarı değişmez. Yani bekâr bir çalışan asgari ücret üzerinden çalışsa da, 10.000 TL ücret de alsa aynı miktarda asgari geçim indirimi alır.

Milliyet Gazetesi – 31.08.2014