İşte ‘asgari ücret’ bilmecesinin çözümü
Seçim vaatlerinde öne çıkınca, asgari ücrete ilgi çok arttı. Türkiye’de çalışan her iki kişiden birinin asgari ücretli olması da kapsama alanının büyüklüğünü ortaya koydu. Tabii daha yüksek ücretlileri de zam beklentisi sardı
Asgari ücret seçim öncesi bütün partilerin vaatleri arasında yer alıyordu. Ak Parti’nin iktidar olması sonrasında asgari ücretin 1.300 TL olması için Asgari Ücret Tespit Komisyonuna teklif sunuldu. Komisyon her sene asgari ücretin miktarı konusunda çetin pazarlıklara sahne olurdu. Bu sene rakam belli olunca Komisyonda bunun maliyetinin nasıl finanse edileceği ve işveren devlet işbirliğinin nasıl olacağına odaklanıldı. İşveren tarafı devletten destek bekliyor, masada pek çok formül var. Detaylar önümüzdeki hafta içerisinde netleşecektir.
1.300 TL’ye AGİ dahil mi?
Asgari ücret konusunda 1.300 TL rakamı zikredilince, ilk önce akıllara bu rakamın ele geçen net rakam mı olacağı sorusu akıllara geldi. Asgari ücret çalışanın medeni durumuna, çocuk sayısına ve eşinin çalışıp çalışmadığına göre farklılaşmaktadır. Bekar bir asgari ücretli ile evli eşi çalışmayan dört çocuklu bir asgari ücretlinin eline geçen rakam farklıdır. Asgari geçim indirimi, belirtilen hususlar doğrultusunda asgari ücretin belirli bir miktarının vergi dışı bırakılmasıdır.
Bu yıl 1.300 TL rakamı baştan söylenince, bu gibi hesaplarda kafalar karıştı. Asgari geçim indiriminin 1.300 TL’ye dahil olmaması halinde bekar bir çalışanın eline geçecek rakam 1.423 TL’ye, eşi çalışmayan dört çocuklu bir çalışanın eline geçecek rakam ise 1.522 TL’ye yükselecek. Bu nedenle, AGİ’nin bu rakama dahil olup olmadığı çok önemli.
Asgari ücret vergi dışı bırakılır mı?
Komisyonda değişik alternatifler üzerinde durulduğu yönünde duyumlar alıyorum. Asgari geçim indiriminin bütün çalışanlar için en üst limitten uygulanması, yani asgari ücretin vergi dışı bırakılması yöntemi üzerinde SGK ve Maliye’nin görüşleri alındı. Maliye, vergi gelirlerinin azalacağı endişesi ile öneriye sıcak bakmıyor. Asgari ücretin vergi dışı bırakılmasının bir de kayıt dışı istihdamı artırma ihtimali olduğu için SGK da konuya şüpheyle yaklaşıyor. Asgari ücretin vergi dışı bırakılması gayet yerinde ve olumlu bir öneri. Ancak bu adım sonrasında mutlaka etkin bir denetim sisteminin kurulması gerekiyor. Aksi taktirde, asgari ücretin biraz üstünde ücret alan bütün çalışanların asgari ücret üzerinden bildirilmesi gibi bir sorun yaşanabilir. Vergi dışı bırakılacak kısmın asgari ücretle sınırlı tutulması asgari ücretin biraz üzerinde ücret alan kişileri kayıt içinde kayıt dışılığa teşvik edebilir. Bunun önlenmesi için etkili bir denetim sisteminin kurulması şart. Aksi taktirde, sonuçlar olumlu olmayacaktır.
Masada çok formül var
Asgari ücretin işverene maliyetinin azaltılması adına yeni prim teşviklerinin hayata geçirilmesi ihtimali üzerinde de çalışılıyor. Bugün itibarıyla uygulanan yüzde 5 prim teşvikinin miktarının yüzde 8 veya 9’a çıkarılması gündemde. Diğer yandan, son dönemde pek çok işverenin ilgi gösterdiği işbaşı eğitim programı çerçevesinde uygulanan teşviklerin süresinin uzaması ihtimali üzerinde de duruluyor. Komisyondan çıkacak sonuç sonrası işverenlerin taleplerinin ne ölçüde karşılanabildiğini göreceğiz. Asgari ücretteki artış sonrası işten çıkarmaların yaşanmaması için bu konuda alınacak tedbirler çok önemli.
Tehlike sınıfı fark yaratır mı?
Komisyonda konuşulan bir diğer konu da, tehlike sınıfına göre asgari ücretin farklılaştırılması. Çok tehlikeli sektörlerde çalışan kişilerin maruz kaldığı olumsuz koşulların ellerine geçecek daha yüksek ücretle bir nebze telafi edilmesi anlayışına dayanan bu öneri ile ilgili TUİK’in rakamları komisyona sunuldu.
Bu noktada, tehlike sınıflarının işyerinde gerçekten yürütülen faaliyete göre belirlenmesi çok önemli.
Bu yönde bir uygulamaya gidilmesi halinde kimlerin daha yüksek ücrete hak kazanacağının hassasiyetle tespit edilmesi gerekecek.
1.300 TL tüm yıl boyu mu geçerli?
Bu yıl asgari ücret konusundaki bir diğer değişiklik ise 1.300 TL’nin yıl boyu geçerli olacak olması. Asgari ücret her sene başında ilk altı aylık ve ikinci altı aylık dönem için ayrı ayrı belirlenirdi. İkinci altı ayda asgari ücrete belirli oranda artış uygulanırdı. Ancak bu yıl 1.300 TL yıl boyu geçerli olacak. Yani, asgari ücret Temmuzda artmayacak.
Özel sektörde zam yapılacak
Asgari ücretin artması yalnızca asgari ücretli çalışanları etkilemiyor. Özel sektörde asgari ücretteki artış sonrası ücretler zamlanacak. Bugün itibarıyla 1.400 TL’ye çalışmakta olan iki yıl kıdemli bir çalışan, maaşına zam yapılması beklentisi içine girecek. Dolayısıyla, asgari ücretteki artış ortalama ücret seviyesini de artıracak. Hay Group Türkiye’nin konuyla ilgili yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre, özel sektörde şirketler çalışanlarına ortalama yüzde 11,7 oranında zam yapacaklar. Şirketlerin yüzde 34’ü asgari ücretteki artışa göre bütçelerinde zamlara ilişkin revizeler gerçekleştirmiş durumda. Buna ilişkin bütçenin ayrılması ile birlikte çalışanlara zam yapılacağı neredeyse kesinleşmiş durumda.
YARIN: ‘Asgari ücret’ ne kadar olmalı?
Milliyet Gazetesi – 27.12.2015
