Şişirilmiş bordroyla kredi artık bir hayal

SGK kayıtdışı istihdam konusunda vidaları sıkmaya devam ediyor. Son beş yıldır kayıtdışıyla mücadelede önemli adımlar atıldı ve sonuçta kayıtdışı istihdamda yüzde 15’lik düşüş yaşandı. Ancak kayıtdışılık sorunu halen devam ediyor. Şimdi SGK kayıtdışı konusunda çemberi biraz daha daraltıyor ve çapraz denetimin kapsamını genişletiyor.

Aslında kayıtdışı istihdam aslında çoğu zaman bir çaresizlik olarak gerçekleşiyor. İşsiz kalmamak için kayıtdışı istihdam tercih ediliyor. Sosyal yardımları kaybetmemek için de kayıtdışı çalışmak, devletin kaynaklarının kullanılamaması ve gerçekten hak edenler için daha fazla sosyal yardım yapılamaması sonucunu doğuruyor. Dolayısıyla kayıtdışı ile ciddi anlamda mücadele etmek çalışanlar ve devletin çıkarlarını korumak anlamına geliyor.

İşverenler de kayıtdışı istihdamdan şikâyet ediyorlar. Çünkü dürüst sigorta yapan, çalışanın ücretini SGK’ya gerçek ücretinden bildiren işveren karşı dükkanda  sigortasız işçi çalıştırana oranla yüksek maliyetlere katlanıyor ve haksız rekabete maruz kalıyor. Bu nedenle işverenler de kayıtdışı istihdamın engellenmesinden yana.

10 yılda yüzde 15 düşüş var

2004’te yüzde 50 olan kayıtdışı istihdam oranı, Mayıs 2014’te yüzde 36,6’ya geriledi.

Kayıtdışı istihdam kadar önemli bir diğer sorun kayıt içinde kayıtdışılık olarak adlandırabileceğimiz, çalışanların SGK’ya gerçek ücretleri üzerinden bildirilmemesi durumu.

Bu durum çalışanlar açısından çok büyük mağduriyetlere neden oluyor. Emekli olunacağı zaman çalışanlar bir bakıyor ki, SGK çok düşük bir emekli maaşı bağlamış. Bunun nedeni işverenin işçilerini SGK’ya gerçek ücretleri üzerinden değil, çoğu kez asgari ücret üzerinden bildirmesi.

Aynı şekilde başına bir iş kazası gelen ve sürekli iş göremezlik geliri bağlanan bir çalışan, gelirin gerçek ücreti üzerinden hesaplanmaması nedeniyle mağdur oluyor.

Bu nedenle SGK meslek kodu uygulamasını hayata geçirdi. Çalışanlar SGK’ya bildirilirken belirlenmiş meslek kodlarını kullanıyorlar.

Örneğin işveren şantiyede çalışan bir makine mühendisini meslek koduyla birlikte SGK’ya bildiriyor. SGK bu kod için belirlenmiş en düşük ücret seviyesini kontrol ediyor. Mühendisler için 2.800 TL’nin altında prime esas kazancı SGK inandırıcı bulmuyor. Aynı şekilde özel hastanelerde uzman doktoru 8.300 TL’nin, hemşireyi 3.150 TL’nin altında bildirenlere SGK otomatikman denetim gerçekleştiriyor. Bu şekilde gerçek ücret üzerinden prime esas kazanç bildirilmesi sağlanıyor.

Çapraz denetim yaygınlaştı

SGK kayıtdışıyla mücadele yöntemlerine bu ayın başında bir yenisini ekledi. Kamuda gerçekleştirilen pek çok işlemde ayrıca özel sektörde ve bankalarda kredi çekiminden tutun hesap açmaya kadar pek çok noktada kayıtdışı istihdam kontrol edilecek. Dahası pek çok kurum SGK ile bilgi paylaşımında bulunacak ve denetimin kapsamı genişleyecek.

Bordrolarla oynama yok!

Ticari kredi niteliği taşımayan kredi talepleri ile kredi kartı talebinde bulunanların sigortalılık ve ücret bilgisi ile maaş ödemesini bankadan yapılan çalışanların ücret bilgileri SGK ‘ya gönderilecek.

İşverenler sık sık çalışanlarının isteği üzerine, çalışanın bankadan kredi çekebilmesi için maaş ve yan haklar bakımından şişirilmiş ve arttırılmış bordroyu imzalayarak çalışanlarına bir nevi illegal yardımda bulunabiliyorlar. 01.08.2014 tarihi itibarı ile bankalar kredi kullanan çalışanların kendilerine bildirilen ücret bordrosunun bir örneğini SGK’ya bildirecek. Bankalar SGK’ya müşteri bilgilerini göndererek çalışanın işvereni tarafından SGK’ya bildirilen ücreti ile bankaya bildirilen ücretin karşılaştırması yapılacak. SGK bu kapsamda hem kayıtdışılığın, hem de düşük prim gösterilme sorununun önüne geçecek.

Çalışanına yüksek bordrodan kredi çektirerek kredi almasını sağlayan işverene SGK tarafından idari para cezası verilecek. Ayrıca işverene sağlanan teşvikler geri alınacak.

İşbirliği yapmayana ceza

Bankalar 1 Ağustos’tan itibaren bazı işlemleri yapmadan önce sigortalılık kontrolü yapacaklar. Çalışan bir kişinin sigortalı olmadığı tespit edilirse ya da SGK’ya bildirilen ücreti ile gelirine esas tutulan kazançları arasında anormal bir fark varsa SGK’ya bildirimde bulunacaklar. Sigortalılık kontrolü gerektiren işlemlerde kontrolü yapmayan bankalar ve kamu kurum ve kuruluşlarına idari para cezası uygulanabilecek.

 
Milliyet Gazetesi – 26.08.2014