Avukat ve eczacıların 4’te 1’i asgari ücretli

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) prim gelirlerini artırmak amacıyla kayıt dışıyla mücadeleyi son yıllarda ön plana çıkardı. Sigortaya bildirilenlerin neredeyse yarısının kazanç tutarı asgari ücret (Net 877 TL, brüt 1.022 lira) düzeyinde olunca, SGK bu “kayıt içinde kayıt dışılık” olayını çözüme kavuşturmak ve sigortalıların gerçek ücretleri üzerinden SGK’ya bildirilmeleri için farklı yöntemler denemeye başladı. Bu kapsamda belki de en etkili yöntem olarak “meslek kodlaması” sistemini uygulamaya soktu.

 Geçtiğimiz yıl SGK, “ücret yönünden kayıt dışılığı önlemek maksadıyla meslek kodları üzerinde çalışarak, ilk planda bazı meslek grupları (doktor, mühendis, eğitimci) için prime esas kazanç tutarları belirleyerek aylık prim hizmet belgesinde kontrol sağlanmasına” yer verdi.

Sistem nasıl işliyor?

 Bu uygulamada, meslekler için piyasa ücret araştırmalarıyla bir ücret düzeyi belirleniyor. Bu ücret düzeyi o mesleği yapan kişinin prime esas kazancını belirliyor.

İşverenler, eğer belirlenen ücret düzeyinin altında SGK’ya bir beyanda bulunuyorlarsa, o işveren takibe alınıyor. Gerekirse işyerine denetim elemanları gönderiliyor.

 Neticede işverenin çalışanı için düşük kazanç bildirdiği tespiti yapılırsa, idari para cezaları kesiliyor, çalışanın hak ettiği prim farkı işverence SGK’ya yatırılıyor. Yani işveren için düşükten kazanç göstermek astarı yüzünden pahalı hale gelebiliyor.

 Ayrıca işin bir başka boyutu da resmi belgede yanıltıcı olmak suçuyla işverenin hapis cezası almasına kadar gidebiliyor. İşte bu uygulama genel olarak “meslek kodlaması” olarak adlandırılıyor.

Riskli sektörler ‘gözlem’ altında

Sağlık sektörü dışındaki sektörlerde de meslek kodu uygulaması tam hız devam ediyor. Riskli oldukları daha doğrusu kayıt dışılık yaptığı tahmin edilen sektörlerde denetimlere 2014 yılında ağırlık verilecek. Özel eğitim kurumları, avukatlık büroları, eczaneler ilk planda denetime tabi tutulacak alanlar olarak görülüyor.

 Diğer yandan özellikle imalat sanayi içerisinde meslek kodu uygulamaları netice vermeye başladı. Bu sektörde asgari ücret düzeyinden bildirilenlerin sayısında geçmiş yıllara göre bir azalış olduğu açıkça görülüyor.

Ortalama yükseliyor

 Meslek kodu uygulaması ile birlikte pek çok çalışma birlikte yürütüldüğü için yalnızca meslek kodunun prim gelirlerine şu şekilde bir katkısı oldu demek zor. Ancak 2013’ün Ocak ayında SGK’ya bildirilen genel ortalama günlük kazanç 52.93 TL iken, Ağustos ayında bu rakam 56.76’ya yükselmiştir.

 Yani SGK’ya bildirilen ortalama günlük kazanç miktarları yükselmeye devam etmektedir. Bu durumun arkasında meslek kodu uygulaması ile birlikte yürütülen diğer çalışmaların da payı bulunmaktadır.

Yüksek eğitim ‘düşük’ ücret!

SGK yönetiminde bu konuyla ilgili olarak çalışan Kayıt Dışıyla Mücadele Daire Başkanlığı meslek kodlaması yöntemiyle çalışarak kayıt dışılığı azaltma bağlamında önemli başarılar elde etti. Geçtiğimiz günlerde sektör incelemelerini tamamlayan bu Daire Başkanlığı elde ettiği sonuçları bizimle paylaştı. Elde edilen sonuçlar oldukça ilginç. Özellikle belirli eğitim ve nitelik düzeyi gerektiren mesleklerde bile işverenlerin çalışanlarını asgari ücretten SGK’ya bildirdikleri görüldü.

Meslek kodu ele veriyor

SGK meslek kodlaması çerçevesinde yaptığı araştırmalarda ilk olarak sektör içerisinde yer alan mesleklerin kamudaki ücret düzeylerini inceliyor. Buradan yola çıkarak inceleme yapılan mesleklere dair SGK’ya bildirilen özel sektör ücret bildirimlerini tespit ederek karşılaştırma yapılıyor. Örneğin SGK devlette sağlık sektöründe çalışanların meslek esasında ne kadar ücret aldıklarını Sağlık Bakanlığı’ndan elde ediyor.

 Elde edilen bu ücret düzeyleri üzerinden, SGK kayıtlarından özel sağlık kuruluşlarında çalışan ilgili personele ilişkin bildirimler incelendiğinde, büyük çoğunluğunun bu tutarların altından, hatta önemli kısmının da asgari ücret seviyesinden bildirildiği sonucu ortaya çıktı.

Rakamlar ne diyor?

 2013 yılı Kasım ayı itibariyle, SGK’ya toplam 25.129 sigortalı özel sağlık kuruluşlarında çalışan doktor olarak bildirilmiş. Bu doktorların 19.388’i 30 gün üzerinden SGK’ya bildirilirken, geri kalanı part-time çalışma olarak Kurum kayıtlarına girmiş. Özel sektörde sigortası 30 gün üzerinden yapılan doktorların neredeyse yarısından fazlası, kamuda görev yapan ve ortalama ücreti 5 bin 900 TL olarak tespit edilen devlet doktorundan daha düşük seviyede ücretle SGK’ ya bildirilmiş. Özel sektörde çalışan doktorların yüzde 6’ya yakın bir bölümü asgari ücret seviyesinden SGK’ ya bildirilmiş. Tıp gibi zor bir eğitim alan ardından uzmanlık bile yapan doktorlara asgari ücretten sigorta yapılması ortada ciddi bir kayıt dışılık olduğunu göstermekte.

 Diğer yandan yine SGK tespitlerine göre özel sektörde çalışan doktorların yüzde 20’ye yakın bir bölümü 2 bin 500 TL ve altında ücret geliri elde ediyor olarak gösterilmiş.

Peki ne yapılacak?

 SGK sağlık sektörüne yönelik olarak ilk aşamada rehberlik faaliyetlerinde bulunacak. Yani sektörü daha doğrusu işverenleri, hastane yönetimlerini bu kayıt dışılıktan uzak durmak konusunda uyararak, gerekli bilgilendirmelerde bulunacak. Ardından sağlık sektöründe 2014 yılından itibaren konuyla ilgili denetimlerini yapmaya başlayacak. Denetimlerde kayıt dışılık ve eksik bildirimle ilgili herhangi bir usulsüzlük tespit edilmesi durumunda ağır idari para cezaları uygulanacak.

Milliyet Gazetesi – 24.12.2013