Çalışma hayatında engelli hakları

Her yıl  Dünyada 10 Mayıs ile 16 Mayıs arası Engelliler Haftası, olarak kutlanıyor. Ülkemizde yaklaşık nüfusun yüzde 6.6’sı  engelli. Unutmayalım herkes bir engelli adayıdır. Engellilerimizin ve engelli yakınlarımızın  çalışma hayatında daha çok yer alabilmesi için son yıllarda bir çok düzenlemeler yapılmıştır. Engellilerimize çalışma hayatında tanınan sosyal hakları açıklamaya çalışalım. 

Engelli işçi istihdamı zorunlu 

50 ve üzerinde işçi istihdam eden işyerlerinde engelli işçi istihdamı zorunlu. Buna göre kamuda engelli işçi istihdamı yüzde 4, özel sektörde ise yüzde 3’tür. Engelli vatandaşlarımızın çalışma hayatında daha çok yer alabilmesi için çeşitli teşvikler getirilmiştir. Bu teşviklerden biri de engellileri istihdam eden işverenlere getirilen prim teşvikidir. Buna göre en azyüzde 40 oranında engelli olan işçiyi çalıştıran işverenler, çalıştırılan her engelli için prime esas kazancın alt sının/asgari ücret (2.029,50 TL) üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazine tarafından karşılanıyor. 

Bir işçi için işveren ayda (sigorta primi işveren hissesi yüzde 20.5 üzerinden) 416.05 lira sigorta primi ödeyecek. Eğer işçi engelli ise işveren ayda 416.05 lira sigorta primi ödemeyecek.İşveren  engelli  işçi çalıştırmakla 416.05 lira tasarruf etmiş olacak. 2017 yılında kamu da 10.268, özel sektörde 96.720  engelli işçi istihdam edilmiştir. 

Engelli memur istihdamı 

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 53 üncü maddesine göre; “Kurum ve kuruluşlar bu Kanuna göre çalıştırdıkları personele ait kadrolarda yüzde 3 oranında engelli çalıştırmak zorundadır” hükmü gereğince 2011 yılı sonu itibariyle 20.829 memur olarak istihdam edilen engelli birey sayısı 2017 yılında 49.873’e ulaşmıştır. 

İşçi anne veya babaya refakat izni 

İşçi annelerin refakat izni, mazeret izni yıllık ücretli izin, analık izni ve ücretsiz izin hakları bulunuyor. 

İşçi annelere veya babalara 2015 yılı Nisan ayından beri refakat izni kullanma hakkı getirildi. Buna göre  işçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan anne veya babadan sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar ücretli izin verilecek. On günlük refakat izni çeşitli şekillerde kullanılabilecek örneğin bir bölümü 5 gün diğer kalan kısmı birer gün olmak üzere 5 ayrı günde kullanılabilecek. 

Engelli çocuğu olan anneye erken emeklilik 

Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan anneler erken emekli olabiliyor. Engelli çocuğu bulunan kadın sigortalıların erken emekli olabilmeleri için 01.10.2008 tarihinden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına ekleniyor ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indiriliyor. İndirimin yapılabilmesi için çocuğun başka birisinin bakımına sürekli muhtaç olduğunun sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi gerekiyor. Bu haktan SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığına tabi olan ve 1 Ekim 2008 itibaren çalışması bulunan anneler yararlanıyor. 

Örnek: 50 yaşında emekli olması gereken Elif Hanım’ın bakıma muhtaç çocuğu bulunmaktadır. Elif Hanımın 01.10.2008 tarihinden sonra 1000 gün prim ödeme günü bulunmaktadır. Elif Hanım’ın 1000 gün prim ödeme süresine 250 gün daha eklenecek ve 1250 gün prim ödemiş sayılacak. Ayrıca 50 yaş haddinden 250 günlük sürede düşülecektir. 

Engellilerin erken emekliliği 

En az yüzde 40 engelli olduğuna ilişkin sağlık raporu bulunanlar vergi indirim belgesi almak koşuluyla yaş şartı aranmadan işe giriş tarihlerine göre 15 yıl 3600 günden başlamak üzere kademeli şekilde emekli olabiliyorlar.

Güneş Gazetesi – 15.05.2018