Gelir adaletsizliği düzeltilebilir mi?

Dünyada gelir eşitsizlik-leri artmaya devam ediyor. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre; nüfusun en zengin yüzde 10’luk kesimi toplam gelirden yüzde 30 ila 40’lık pay alırken, en yoksul yüzde 10’luk kesimin toplam gelirden aldığı pay sadece yüzde 2 ila 7 arasında kalıyor.

Son 20 yılda Kanada, ABD, Avustralya, Yeni Zelanda ve Avrupa’da gelir eşitsizliği arttı.

Hindistan ve Çin dahil Asya’da ve Afrika’nın bazı bölgelerinde artıyor. Latin Amerika’nın büyük bölümünde ve bazı Afrika ülkelerinde ise eşitsizlik azalmış. Ancak Güney Afrika’dan sonra dünyanın en eşitsiz bölgesi hâlâ Latin Amerika.

Güçlü kurum gerek

“İşgücü Piyasası, Kurumlar ve Eşitsizlik” başlıklı yeni ILO yayınına göre, gelir eşitsizlikleriyle mücadelede ülkelerin işgücü piyasası kurumlarını güçlendirmeleri şart.

Bunun yanında toplu pazarlık, asgari ücret, iş sözleşmesinin türü ve çalışma zamanının düzenlemesine ilişkin mevzuata ilişkin yasal düzenlemelerin daha geniş tanımlanması gerekiyor.

Ayrıca, emeklilik, işsizler ve yoksullar için gelir desteği ile sosyal hizmetler gibi gelirin yeniden dağılımını sağlayan kurumsal düzenlemeler büyük önem taşıyor.

İşgücü piyasası

ILO, işsizlik sorununu çözmek için işgücü maliyetlerinin düşürülmesine odaklanan politikalar yerine yeni işler yaratılmasına yönelik makroekonomik politikaların uygulanması gerektiği görüşünde.

Bu anlamda, işgücü piyasası kurumları işgücünün mevcut işlere erişimini kolaylaştırmalı. Örneğin; bakım hizmetlerinin kurumsallaşması, daha çok kadının işgücüne katılmasını sağlayacağından hem cinsiyet hem de gelir eşitsizlikleri azalacaktır.

ILO’ya göre, toplu pazarlık ve asgari ücrete ilişkin düzenlemelerle, doğrudan ücret piramidinin en altındaki işçi ücretlerini etkilemek mümkün.

Sendikaların ücret dağılımına etki etme gücü bulunuyor ancak pek çok ülkede sendikalaşma zayıf ya da etkisiz.

Asgari ücret asgari seviyede de olsa belirli bir kazancı garanti ederek, ücret dağılımını düzenleyen bir mekanizma.

Geçici iş sözleşmeleri ve yarı zamanlı çalışmanın nasıl düzenlendiği de eşitsizliği artırabiliyor. ILO, işgücü piyasasındaki yarı-zamanlı ve geçici iş sözleşmesi ile çalışanların asgari ücret ve toplu pazarlık mekanizmalarıyla mutlaka korunması gerektiğini ve böylece gelir dağılımı adaletine katkıda bulunulabileceğini ileri sürüyor.

Sosyal yardımlar

ILO’ya göre, sosyal yardım programları da gelir eşitsizliklerini azaltmak noktasında katkı sağlayabilir.

Örneğin; işsizlik ödeneği ile işsiz kişilerin umutsuzluğunun ve çaresizliğinin sömürülmesinin önüne geçilebilir ve işsizlerin pazarlık gücü korunarak nitelikleri ile eşleşen işlere yerleşmeleri sağlanabilir.

Meslek kursları

Bunun yanında, istihdam garantili aktif işgücü piyasası programları sayesinde asgari ücretin alanı genişletilebilir.

Diğer taraftan, devletlerin elindeki iki temel yeniden dağıtım aracının, yani vergi ve sosyal güvenlik sistemlerinin her ülkede farklı şekillerde uygulanması sözkonusu.

Örneğin; Latin Amerika ve Doğu Asya’da vergiler ve sosyal transferler yoluyla gelir dağılımında çok sınırlı düzeyde bir iyileşme sağlandığı görülürken; Avrupa ve Kuzey Amerika’da vergiler ve sosyal transferlerin etkisine daha fazla güvenildiği görülüyor.

Bu anlamda, ABD ve Kanada’da eşitsizlikleri azaltmak için vergilere ağırlık verilirken, Avrupa ülkelerinde daha çok sosyal transferler yoluyla gelirin yeniden dağıtılması sağlanıyor.

Milliyet Gazetesi – 14.04.2015