Yıllık iznin parası çıkmadan ödenir

Tatile çıkma planları yapanlar dikkat! Mevcut mevzuata göre işveren, yıllık izin talebinde bulunanların hakedişlerini önceden ödemek zorunda… 

Yaz aylarına girdiğimiz şu günlerde çalışanlar tatil hazırlıkları yapmaya başladı. Bu yazı dizimizde;  işçi, memur, gazeteci ve gemi adamlarının yıllık izne hak kazanma, yıllık izin süreleri ve bu izinleri nasıl kullanacaklarını açıklamaya çalışacağız. 

Ya maaş ya avans

İşverenin, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemesi veya avans olarak vermesi gerekiyor. 

Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödeniyor.  

Hak Kazanma şartları

Yıllık ücretli izine hak kazanmak için işçilerin en az bir yıl bir işyerinde çalışması gerekiyor. Bu sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınıyor. (Geniş bilgi için Bakınız Arif TEMİR, İş Hukukunda İzinler ve Uygulaması, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2008). 

Örnek: İşveren Ahmet Bey’in Samsun’daki işyerinde 7 ay çalışan işçi Ali Bey,  Ahmet Bey’in Adıyaman’daki işyerinde de 5 ay çalıştığı takdirde yıllık izne hak kazanır. 

İşyeri Devrinde Nasıl Hesaplanır?

İşyerinin devri, intikali ya da başka bir surette bir işverenden başka bir işverene geçmesi durumunda işçilerin kıdemleri eski işyerlerinde/işverenlerinde işe girdikleri tarihten itibaren başlar.  Örnek: Zeynep hanım, X işyerinde 01.01.2007 tarihinden itibaren 3 yıl çalışmıştır. 3 yıldan sonra işyeri devredilmiştir. Zeynep hanımın yıllık izin kıdemi devirden önceki işverenin yanında çalışmaya başladığı 01.01.2007 tarihinden itibaren başlar. 

Çalışılmış gibi sayılan haller

4857 sayılı İş Kanunu’na göre bir yıllık çalışma süresinin içerisine bazı durumlarda çalışılmamış süreler de dahil edilebiliyor. Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılır: 

– İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler 

– Kadın işçilerin 74’üncü madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler. 

– İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.). 

İşçi temsilcilerine muafiyet

– Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın onbeş günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla). 

Çalışma süresinden sayılan haller 

– Hafta tatili, ulusal bayram günleri. 

– İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis,  kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler. 

– İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinler. 

– İşveren tarafından verilen diğer izinler ile kısa çalışma süreleri. 

– Bu Kanunun uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi. 

Mevsimlik işçiye kötü haber

Bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlar hakkında İş Kanununun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz. Dolayısı ile mevsimlik ve kampanya işlerinde çalışanların yıllık ücretli izin hakkı bulunmuyor. 

Örnek: Antalya’da kurulu bulunan otelde  bir garson sadece yaz sezonunda  çalışıyorsa yıllık izin hakkı olmaz. Garson sezonluk olarak 10 yıl çalışmış olsa da izne hak kazanamaz. 

İşveren kaça bölebilir?

Yıllık ücretli izin,  bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere tarafların anlaşması ile en çok üçe bölünebilir. Çocuk ve genç işçilerin izinleri ise çocuk ve genç işçinin talebi doğrultusunda en fazla ikiye bölünebiliyor. 

Örnek: Yılda 16 gün izin hakkı olan işçiye izninin bir bölümü 10 gün olarak verilir. Diğer altı gün ise değişik şekilde kullandırılabilir. 

Çalışma sürelerine göre kimin ne hakkı var?

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; 

a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört gün, 

b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi gün, 

c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı gün, 

yıllık ücretli izin verilir. 

Bu süreler iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.  

Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan işçilerin değişik kurumlardaki çalışma sürelerinin toplanarak yıllık izinleri hesap edilir.  Örnek: A Bakanlığında 8 ay, B bakanlığında ise 4 ay çalışmış olan işçinin yıllık izin hakkı vardır.  

Beşinci yılın izni 14 iş günü mü yoksa 20 iş günü mü olarak kullanılır?

Beşinci yılın iznini kullanma konusunda uygulamada tereddütler var. Bu tereddüt beşinci yılın izni 14 işgünü mü yoksa 20 iş günü mü kullanılacağı  konusundan kaynaklanmaktadır. İşçi, beşinci yılın iznini altıncı yılda 14 iş günü olarak kullanacaktır. Ancak yedinci yılda altıncı yılın iznini 20 işgünü olarak kullanmaya hak kazanacaktır.

Daha fazla tatil nasıl yapılır?

– Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Bu süreler izin süresine ayrıca eklenir. Yıllık izin süresini bir bayram gününe denk getiren işçi bayram süresi sonunda işbaşı yapar. 

Örnek: 30 Nisan 2012 tarihinde izne başlayan bir işçinin 20 Mayıs’ta işbaşı yapması gerekiyorsa bu işçi 1 Mayıs ve 19 Mayıs tarihlerinin genel tatil günü olması nedeniyle 22 Mayıs’ta işbaşı yapacaktır. Bu örnekte olduğu gibi işçi  2 günlük ilave izin hakkı  elde ederek  2 gün sonra işbaşı yapmıştır. 

Çocuk ve yaşlı işçiler şanslı

– Onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamıyor. 

Örnek: Bir yıl çalışan 52 yaşındaki Ahmet beye en az 20 işgünü yıllık izin verilir. Diğerleri gibi 5 yıl çalışmasına gerek yoktur. 

Ücretsiz yol izni imkanı

– Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. Ücretsiz yol izninin, izin parçalı kullanılsa da  toplam olarak 4 gün kullanılması gerekir. 

YARIN

– Ücretsiz yıllık izinden erken dönenleri bekleyen tehlike… 

– Part-time çalışanların yıllık izin hakları…

Güneş Gazetesi – 11.06.2014