Yazar: Ertan AYDOĞAN*

E-Yaklaşım / Kasım 2024 / Sayı: 383

I- GİRİŞ

Askerlik Borçlanması, askerlikte geçen sürelerin prim ödemelerinin haricen ödenerek sigortalı prim gün sayısına eklenmesiyle emeklilik hesaplamasına dâhil edilmesi demektir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. maddesi kapsamında sigortalıların er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay, yedek astsubay okulunda geçen süreleri borçlanmaları mümkündür. Sosyal Güvenlik mevzuatı gereğince bu süreler prim günlerine eklenerek emeklilik hesaplamasında kullanılabilmektedir. Benzer şekilde doğum borçlanması ise annelerin çocuk doğumu nedeniyle sosyal güvenlik primlerini ödeyememeleri durumunda, anne olma süresini borçlanarak emeklilik haklarını korumalarını sağlayan bir haktır.

Bu çalışma, askerlik ve doğum borçlanması primlerinin, gelir vergisi matrahının hesabında dikkate alınırken asgari ücret istisnası uygulanmasından önce ya da sonra uygulanması hakkında kaleme alınmıştır.

II- DOĞUM VE ASKERLİK BORÇLANMALARI

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalıların borçlanabilecekleri süreler yürürlükteki mevzuatta düzenlenmiştir. Bu kapsamda, sigortalıların aylık bağlanana kadar her zaman aşağıdaki süreleri borçlanmaları mümkündür.

. Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen sürelerini,

. Kadın sigortalılar 3 çocuğa kadar doğumdan sonraki çalışmadıkları 2 yıllık süreyi,

. Doğum sonrası yarı zamanlı çalışılan süreyi,

. 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre ücretsiz izin sürelerini,

. Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim sürelerini,

. Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların staj sürelerini

. Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen sürelerini

. Seçim Kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden aybaşına kadar açıkta geçirdikleri sürelerini,

. Sigortalı olmaksızın, 08.04.1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmını borçlanabilirler.

Ücretsiz izin ve seçimler nedeniyle açıkta geçen süreler hariç bu süreler başvuru tarihindeki son sigortalılık kapsamında hizmet süresi olarak değerlendirilmektedir. Ücretsiz izin süreleri ve seçimler nedeniyle açıkta geçen sürelerin borçlandırılması halinde bu süreler 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalılık süresi olarak değerlendirilir.

Ayrıca, subay ve astsubaylar ile polislerin sivil öğrencilikte ve polis akademisinde geçen eğitim sürelerine ait borçlanmalar genel borçlanma kurallarına tabi değildir.

Askerlik borçlanması, Türkiye’de askerlik görevini yerine getiren erkeklerin bu süreyi emeklilik hesaplamalarında değerlendirebilmeleri için yapılan bir ödeme işlemidir. Normalde askerlik yapılırken Sosyal Güvenlik Kurumu’na herhangi bir prim ödenmez. Bu durumda, askerlik süresi kişinin toplam çalışma süresine dahil edilmez ve bu da emeklilik yaşını veya emeklilik maaşını etkileyebilir. Askerlik borçlanması yapmak, askerlikte geçen süreyi, bir nevi geriye dönük sigorta primi ödeyerek, emeklilik hesaplamalarına dahil etmeyi sağlar. Bu sayede, askerlik süresi de emeklilik hesaplamasında çalışılmış gibi değerlendirilir ve emeklilik yaşı düşebilir veya alınacak emeklilik maaşı artabilir.