Yazar: Akın ŞİMŞEK*

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu öncesinde ve sonrasında da SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı gibi çeşitli sigortalılık statüsüne göre çalışması olanlara emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanmasında da çalışanlarda asgari ücret alt sınırı olduğu gibi alt sınır emekli aylığı tutarı uygulaması bulunmaktadır. Emeklilerin alt sınır aylıkları genel olarak 5510 sayılı Kanun ile belirlenmiştir. Ancak 2008 yılı Ekim ayı başından önce yedek subay, vekil öğretmenlik, vekil imam-hatiplik gibi geçici görevler de dahil olmak üzere bir gün dahi 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’na tabi yani kısaca Emekli Sandığı’na tabi çalışması olanlara alt sınır emekli aylığı bağlanmasında da 5510 sayılı Kanundan farklı olarak alt sınır emekli aylığı hesabı bulunmaktadır.

Genel olarak 5510 sayılı Kanuna göre bağlanacak en az yaşlılık aylığı tutarı ile ilgili olarak ilk defa 1.000 TL olarak belirlenmiş olan, sonra 1.500 TL olan alt sınır aylığı sonrasında, 7351 sayılı Kanun’un 13. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un Ek 19. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “1.500” ibaresi “2.500” şeklinde değiştirilmiş, 01 Temmuz 2022 tarihli ve 7417 sayılı Kanun’un 16. maddesiyle “2.500” ibaresi “3.500” şeklinde değiştirilmiş, 12 Ocak 2023 tarihli ve 7431 sayılı Kanun’un 3. maddesiyle “3.500” ibaresi “5.500” şeklinde değiştirilmiş, 7447 sayılı Kanun’un 12. maddesiyle, “5.500” ibaresi “7.500” şeklinde değiştirilmiş son olarak da 7495 sayılı Kanun’un 5. maddesiyle “7.500” ibaresi “10.000” şeklinde değiştirilmiştir. Sonuçta halen 5510 sayılı Kanuna göre sigortalının kendisine bağlanacak aylıkta alt sınır 10.000 TL olarak uygulanmaktadır.

Ancak 5434 sayılı Kanuna göre Emekli Sandığı emeklilerine bu kanun uyarınca bağlanacak emekli aylıkları ise ortaokul mezunu olanların göreve başlama derece ve kademesi olan 14. derecesinin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığından az olamamaktadır.

Ayrıca 5434 sayılı Kanun’un 7456 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile eklenen Ek 86. maddesi ile de 5434 sayılı Kanuna göre emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı ile dul ve yetim aylığı bağlananlara, ödenen aylıklar ve 5434 sayılı Kanun’un Ek 81 ve Ek 85. maddeleri uyarınca yapılan ek ödemeler hariç aylıkları ile birlikte her ay itibarıyla yapılan ödemeler toplamının % 6,34’ü oranında ilave ödeme yapılması öngörülmüştür. Bu düzenleme 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalılar ile hak sahipleri hakkında da uygulanmaktadır. Bu ilave ödemenin verilmesinde ise kişilerin hesaplanan aylıkları üzerinden hesap yapılmaktadır. Yani kişilerin hesaplanan aylıkları alt sınır aylığından düşük ise öncelikle alt sınır aylığına yükseltilmekte ve ilave ödeme ise alt sınır aylığı üzerinden değil hesaplanan aylığı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.

Bu makalede sigortalılık statülerine ve memuriyete başlama tarihlerine göre çalışanların ve özellikle 5434 sayılı Kanun çerçevesinde Emekli Sandığı uygulaması da dikkate alınarak emeklilere ve hak sahibi dul ve yetimlerine bağlanacak alt sınır aylıklarına ilişkin usul ve esaslardan bahsedilecektir.

II- EMEKLİ SANDIĞINA TABİ MEMURLARDA ALT SINIR AYLIĞI

Emekli Sandığı’na tabi 2008 yılı Ekim ayı başından önce çalışması bulunan ve 5510 sayılı Kanun’un Geçici 4. maddesi kapsamında 4/1-c sigortalısı sayılanlar hakkında alt sınır aylığının belirlenmesinde 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun Ek 19. maddesi uygulanmaya devam edilmektedir.

Bu düzenleme ise “Bu Kanuna göre bağlanacak emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıklarının alt sınırı, bu Kanuna bağlı gösterge tablosunun 14. derecesinin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığıdır.

Dul ve yetimlere ödenecek aylıklar, bu maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan alt sınır aylığının;

1. a) Dul ve yetim sayısı 3 ve daha fazla ise tamamından,
2. b) Dul ve yetim sayısı 2 kişi ise % 90’ından,
3. c) Dul ve yetim sayısı 1 kişi ise % 80’inden,

Az olamaz.

Vazife malulü erlerle, bunların dul ve yetimleri hakkında da yukarıdaki hükümler uygulanır.

Harp malullüğü zammı ayrıca nazara alınır.” hükmünü amirdir.

III- EMEKLİ SANDIĞI EMEKLİSİNİN KENDİSİNE BAĞLANACAK ALT SINIR AYLIĞI TUTARI

Memurlardan 2008 yılı Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı’na tabi çalışması olanlara 5510 sayılı Kanun’un Geçici 4. maddesi gereğince 5434 sayılı Kanun’un Ek 19. maddesi kapsamında bağlanacak emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıklarının alt sınırı, 14. derecenin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı tutarı kadar olacaktır.

Öncelikle buna göre 01.01.2024-30.06.2024 tarihleri arasında 5434 sayılı Kanuna göre emekli olanlara bağlanacak alt sınır aylığının hesabı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Yazının Tamamı İçin Abone Olun

Yazar: Akın ŞİMŞEK*

E-Yaklaşım / Nisan 2024 / Sayı: 376

I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu öncesinde ve sonrasında da SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı gibi çeşitli sigortalılık statüsüne göre çalışması olanlara emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanmasında da çalışanlarda asgari ücret alt sınırı olduğu gibi alt sınır emekli aylığı tutarı uygulaması bulunmaktadır. Emeklilerin alt sınır aylıkları genel olarak 5510 sayılı Kanun ile belirlenmiştir. Ancak 2008 yılı Ekim ayı başından önce yedek subay, vekil öğretmenlik, vekil imam-hatiplik gibi geçici görevler de dahil olmak üzere bir gün dahi 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’na tabi yani kısaca Emekli Sandığı’na tabi çalışması olanlara alt sınır emekli aylığı bağlanmasında da 5510 sayılı Kanundan farklı olarak alt sınır emekli aylığı hesabı bulunmaktadır.

Genel olarak 5510 sayılı Kanuna göre bağlanacak en az yaşlılık aylığı tutarı ile ilgili olarak ilk defa 1.000 TL olarak belirlenmiş olan, sonra 1.500 TL olan alt sınır aylığı sonrasında, 7351 sayılı Kanun’un 13. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un Ek 19. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “1.500” ibaresi “2.500” şeklinde değiştirilmiş, 01 Temmuz 2022 tarihli ve 7417 sayılı Kanun’un 16. maddesiyle “2.500” ibaresi “3.500” şeklinde değiştirilmiş, 12 Ocak 2023 tarihli ve 7431 sayılı Kanun’un 3. maddesiyle “3.500” ibaresi “5.500” şeklinde değiştirilmiş, 7447 sayılı Kanun’un 12. maddesiyle, “5.500” ibaresi “7.500” şeklinde değiştirilmiş son olarak da 7495 sayılı Kanun’un 5. maddesiyle “7.500” ibaresi “10.000” şeklinde değiştirilmiştir. Sonuçta halen 5510 sayılı Kanuna göre sigortalının kendisine bağlanacak aylıkta alt sınır 10.000 TL olarak uygulanmaktadır.

Ancak 5434 sayılı Kanuna göre Emekli Sandığı emeklilerine bu kanun uyarınca bağlanacak emekli aylıkları ise ortaokul mezunu olanların göreve başlama derece ve kademesi olan 14. derecesinin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığından az olamamaktadır.

Ayrıca 5434 sayılı Kanun’un 7456 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile eklenen Ek 86. maddesi ile de 5434 sayılı Kanuna göre emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı ile dul ve yetim aylığı bağlananlara, ödenen aylıklar ve 5434 sayılı Kanun’un Ek 81 ve Ek 85. maddeleri uyarınca yapılan ek ödemeler hariç aylıkları ile birlikte her ay itibarıyla yapılan ödemeler toplamının % 6,34’ü oranında ilave ödeme yapılması öngörülmüştür. Bu düzenleme 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalılar ile hak sahipleri hakkında da uygulanmaktadır. Bu ilave ödemenin verilmesinde ise kişilerin hesaplanan aylıkları üzerinden hesap yapılmaktadır. Yani kişilerin hesaplanan aylıkları alt sınır aylığından düşük ise öncelikle alt sınır aylığına yükseltilmekte ve ilave ödeme ise alt sınır aylığı üzerinden değil hesaplanan aylığı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.

Bu makalede sigortalılık statülerine ve memuriyete başlama tarihlerine göre çalışanların ve özellikle 5434 sayılı Kanun çerçevesinde Emekli Sandığı uygulaması da dikkate alınarak emeklilere ve hak sahibi dul ve yetimlerine bağlanacak alt sınır aylıklarına ilişkin usul ve esaslardan bahsedilecektir.

II- EMEKLİ SANDIĞINA TABİ MEMURLARDA ALT SINIR AYLIĞI

Emekli Sandığı’na tabi 2008 yılı Ekim ayı başından önce çalışması bulunan ve 5510 sayılı Kanun’un Geçici 4. maddesi kapsamında 4/1-c sigortalısı sayılanlar hakkında alt sınır aylığının belirlenmesinde 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun Ek 19. maddesi uygulanmaya devam edilmektedir.

Bu düzenleme ise “Bu Kanuna göre bağlanacak emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıklarının alt sınırı, bu Kanuna bağlı gösterge tablosunun 14. derecesinin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığıdır.

Dul ve yetimlere ödenecek aylıklar, bu maddenin birinci fıkrasına göre hesaplanan alt sınır aylığının;

1. a) Dul ve yetim sayısı 3 ve daha fazla ise tamamından,
2. b) Dul ve yetim sayısı 2 kişi ise % 90’ından,
3. c) Dul ve yetim sayısı 1 kişi ise % 80’inden,

Az olamaz.

Vazife malulü erlerle, bunların dul ve yetimleri hakkında da yukarıdaki hükümler uygulanır.

Harp malullüğü zammı ayrıca nazara alınır.” hükmünü amirdir.

III- EMEKLİ SANDIĞI EMEKLİSİNİN KENDİSİNE BAĞLANACAK ALT SINIR AYLIĞI TUTARI

Memurlardan 2008 yılı Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı’na tabi çalışması olanlara 5510 sayılı Kanun’un Geçici 4. maddesi gereğince 5434 sayılı Kanun’un Ek 19. maddesi kapsamında bağlanacak emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylıklarının alt sınırı, 14. derecenin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı tutarı kadar olacaktır.

Öncelikle buna göre 01.01.2024-30.06.2024 tarihleri arasında 5434 sayılı Kanuna göre emekli olanlara bağlanacak alt sınır aylığının hesabı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.