Yazar: Kemal AKYOL*

E-Yaklaşım / Şubat 2024 / Sayı: 374

I- GİRİŞ

4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesine istinaden asgari ücret, Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenmektedir. Anılan komisyonun 27.12.2023 tarih 20232 sayı ile almış olduğu kararıyla 01.01.2023-31.12.2023 tarihleri arasında uygulanacak olan asgari ücret tespit edilmiştir([1]). İşverenlerin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ndan([2]) kaynaklanan yükümlülüklere uymamaları halinde aynı Kanun’un 102. maddesinde uygulanacak olan idari para cezalarına yer verilmiştir. Bu yükümlülüklerin bazılarının yerine getirilmemesi halinde ise cezalarda kanunen bir üst sınır getirilmiş olup, cezalarda uygulanmakta olan üst sınır asgari ücrete göre değişmektedir. Bu itibarla 2023 yılında sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun gereği idari para cezalarında uygulanacak olan üst sınır yazımızın konusunu oluşturmaktadır.   

II- ÜST SINIR UYGULAMASINA GİREN İDARİ PARA CEZALARI

5510 sayılı Kanuna göre, Sigortalı; Kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi, İşveren; Kanun’un 41- (a) ve 41-(c) bentlerine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları ifade etmektedir. Son olarak İşyeri ise; sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerler olarak tanımlanmaktadır([3]).

Bu tanımlamalardan sonra Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından tespit edilen 01.01.2024-31.12.2024 döneminde çalışanlar için günlük asgari ücret 666,75 TL, aylık asgari ücret ise 20.002,50 TL (Brüt) olarak belirlenmiştir.

Aşağıda işverenlere idari para cezası uygulanırken üst sınır uygulaması dikkate alınacağı hususlara yer verilmiştir.

a- Kurumun prim tahakkukuna ve sigortalıların sosyal güvenlik haklarına dayanak teşkil eden bu Kanun’un 86. maddesinin on üçüncü fıkrası uyarınca verilmesi gereken beyannamedeki sigortalıların, prime esas kazançlarının veya hizmetlerinin bildirilmediği, eksik ya da geç bildirildiği anlaşılan her bir işyeri için;

1) Beyannamenin asıl olması hâlinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla beyannamede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin beşte biri tutarında,

2) Beyannamenin ek olması hâlinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek beyannamede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında,

3) Kurum’ca re’sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek beyannamede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında,

4) Beyannamenin mahkeme kararı, Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri ve kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği ya da sadece hizmetlerinin Kuruma eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması hâlinde, beyannamenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık beyannamedeki her bir işyeri için,

a) Kamu idareleri ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar hakkında asgari ücretin üç katını geçmemek üzere sigortalı başına aylık asgari ücret tutarında,

b) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar hakkında asgari ücretin iki katını geçmemek üzere sigortalı başına yarım asgari ücret tutarında,

c) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar hakkında aylık asgari ücreti geçmemek üzere sigortalı başına asgari ücretin üçte biri tutarında,

ç) Beyannamedeki her bir işyerinden bildirilen sigortalıların sadece prime esas kazançlarının eksik bildirildiğinin anlaşılması hâlinde ise beyannamenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin onda birinden az, iki katından fazla olmamak üzere tespit edilen prime esas kazanç tutarında idari para cezası uygulanmaktadır([4]).

Örnek 1: 50 çalışanı bulunan işyerinin 2024/Ocak ayına ait Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin verilmediği Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca tespiti halinde üst sınır uygulaması gereği uygulanacak olan idari para cezası 60.007,50 TL tutarını geçemeyecektir.

b- Bir diğer üst sınır uygulamasına ise Kayıt ve belgelerin geçersizlik hallerinde uygulanacak olan idari para cezalarında karşılaşılmaktadır.

İşverenler Kurum’ca istenilen kayıt ve belgeleri yasal…