Yazar: Ferhat FAHRAN*

E-Yaklaşım / Ocak 2024 / Sayı: 373

“Yaşamımız Boyunca Bir Kadını Seveceğimizi Söylemek, Bir Kandilin Ömrümüz Boyunca Yanacağını Söylemeye Benzer.” L.N. TOLSTOY

I- GENEL AÇIKLAMALAR

Bilindiği üzere, enflasyon muhasebesi, Vergi Mevzuatımıza ilk olarak 5024 sayılı Kanunla girmiş ve 31.12.2003 tarihli bilançoların düzeltmesiyle başlamış ve 2004 yılında uygulama alanı bulmuştur. Ancak, VUK Mükerrer 298. maddesinde yer alan enflasyon düzeltmesi için öngörülen şartların birlikte gerçekleşmesi halinde uygulanacağı hüküm altına alınan enflasyon düzeltmesi, 2021 yılına kadar Kanunda öngörülen şartların gerçekleşmemesi nedeniyle uygulanmamıştır.

Öte yandan, VUK’na 7352 sayılı Kanunla eklenen Geçici 33. maddesiyle, VUK Mükerrer 298. maddesinde öngörülen şartların gerçekleşmesiyle 2021 yılında uygulanması gereken enflasyon düzeltmesi, 2024 yılına ertelenmiştir. Buna göre, 31.12.2023 Bilançosu başlangıç düzeltmesine esas olmak üzere, enflasyon düzeltmesi 2024 yılında uygulanacaktır.

2021 yılında uygulanması gereken enflasyon düzeltmesi için GİB “Enflasyon Düzeltmesi Tebliğ Taslağı” yayımlamış, ancak, uygulamanın VUK Geçici 33. maddesiyle 2024 yılına ertelenmesi, Tebliğin taslak halinde kalması sonucunu doğurmuştur. Enflasyon düzeltmesinin yürürlüğe girmesiyle, bu tebliğin de gerçeklik kazanarak uygulamaya gireceği tabiidir.

Bu tebliğ taslağında, 2004 yılında uygulanan enflasyon düzeltmesi mevzuatı esas alınarak ve bu mevzuata atıf yapılarak hazırlanmıştır. Nitekim Tebliğ taslağında, şu ifadelere yer verilmektedir;

“31.12.2021 (31.12.2023) tarihli bilançonun düzeltilmesi; 213 sayılı Kanun’un mükerrer 298. Maddesinin (A) fıkrası hükümleri, mezkûr fıkranın uygulamasına ilişkin daha önce yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile bu Tebliğde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılır.” İfadelerine yer verilmiştir.

Her ne kadar taslakta, enflasyon düzeltmesi için yaklaşık 18 yıl öncesine dayanan mevzuata atıf yapılarak, 2004 yılında uygulanan enflasyon muhasebesinin ve VUK mevzuatının esas alınacağı belirtilmekle beraber; günümüzün gerek vergi mevzuatının, o gün geçerli olan vergi mevzuatına göre önemli değişikliklere uğraması, Yeni TTK’nun yürürlüğe girmesi ve o yılarda uygulanan mevzuata ilişkin eleştirilerin ve aksaklıkların olması ve bir yıl uygulanabildiği için sorunların üzerine gidilmediği dikkate alınması, yargıya intikal eden ihtilaflar gibi nedenlerden ötürü, bu taslağın gözden geçirilerek, güncel duruma uyarlanması amacıyla, 18.10.2023’de 2., 24.11.2023’de de 3. enflasyon düzeltme tebliğ taslakları yayımlanmıştır. Yazımızın konusu, taslaklarda meydana gelen tüm değişikliklerin açıklanması ile ilgili olmadığı için bu değişikliklerden bahsetmeyeceğiz. Ancak, yazımızın konusunu doğrudan ilgilendirdiği için, diğer iki tebliğ taslağında yer almayan, fakat 3. taslakta yer alan, 31.12.2023 tarihli bilançolarda görülen, “Dönem Net Kârı ve Geçmiş Yıllar Kârlarının” düzeltilmesi ve takip eden yıllarda akıbetlerine ilişkin düzenlemeler önem taşımaktadır.

Söz konusu tebliğ taslağındaki değişikliklere geçmeden önce, 5024 Sayılı Kanuna göre 2003 ve 2004 yıllarında uygulanan enflasyon muhasebesinde söz konusu hesapların nasıl işlem gördüğüne ilişkin açıklamalarımıza geçelim.

A- 31.12.2003 TARİHLİ BİLANÇOLARDA GÖRÜLEN, “DÖNEM NET KÂRI VE GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARININ DÜZELTMESİ;   

31.12.2003 tarihli Mali Bilançonun, VUK’un Mükerrer 298 ve Geçici 25. maddelerine göre enflasyon düzeltmesi sonucunda, düzeltme öncesi bilançoda yer alan dönem net karı ve Geçmiş Yıl Kârları, düzeltme sonucuna göre mukayyet değerleri ile Enflasyon Geçmiş Yıl Kârları veya Zararları içinde yer alarak ortadan kalkmaktadır. VUK’un Geçici 25. maddesinin (g) fıkrasında, düzeltme sonucu ortaya çıkan bu geçmiş yıl zararları veya kârlarının, Vergi hukuku yönünden zarar kabul edilmeyeceği, kârlarının da, vergiye tabi tutulmayacağı belirtilmiştir. Geçici 25. maddeye ilişkin yayımlanan VUK 328 Seri No.lu Genel Tebliğindeki örneklerde görüleceği üzere, enflasyon muhasebesine ilişkin olarak, 12 Seri No.lu. M.U.G.T.’de “698- Enflasyon Düzeltme veya Enflasyon Fark Hesabı” ihdas edilmiştir. Bu hesapta, parasal olmayan kıymetlerin enflasyona göre düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan farklar yer alır. Buna göre, parasal olmayan ve VUK 328 Seri no.lu tebliğe göre düzeltilmesi gereken öz kaynaklara ilişkin farklar bu hesabın borcunda, parasal olmayan varlıklara ilişkin düzeltme farkları da bu hesabın alacağında yer alır. Düzeltme konusu olmayan, “DÖNEM NET KÂRI” ve “GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI” bu hesabın alacağına atılarak kapatılır. (698) hesabın bakiyesi ise; eğer alacak vermişse, 570- ENFLASYON GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI”, borç bakiyesi vermişse, “580- ENFLASYON GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI”na atılarak kapatılır.

31.12.2003 tarihli düzeltme öncesi bilançoda yer alan Dönem Net Kârını ve geçmiş yıllar karlarının düzeltmesi veya kapatılması aşağıdaki muhasebe kaydıyla mümkün olacaktır;

                                                                                                                      /                                                           

               590, 570- Dönem Net Kârı ve Geçmiş Yıllar Kârları…….

                                                &nbs…