Yazar: Kadir GÜLERCE*

E-Yaklaşım / Aralık 2023 / Sayı: 372

I- GİRİŞ

İşverenlerce çalışanlarına destek olmak amacıyla ayni veya nakdi yardımlar yapılmaktadır. Bazı işverenler bu yardımları nakdi olarak yapmakta ve prime esas kazanca dahil etmektedir. Bazı işverenlerde ayni olarak yapmakta ve prime esas kazanca dahil etmemektedir. Yapılan iki işlemde de amaç çalışanın yaşam standartının korunmasını sağlamak veya refahını arttırmaktır. Peki bu iki ödeme yönteminin artıları eksileri nelerdir? Kanunen herhangi bir engel var mıdır?

II- SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI AÇISINDAN

Alışveriş/hediye çekleri, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar alışveriş yapma imkânı sağlayan bir ödeme aracı olup, bu çekler sigortalılara, gördükleri işe karşılık olmaksızın, belli ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak işverenler tarafından yardım amaçlı verilmekte ve sadece ayakkabı, giyim, erzak vb. gibi çekte belirtilen ihtiyaca karşılık çek hamiline alışveriş yapma imkanı sağlamaktadır.

Dolayısıyla alışveriş/hediye çeklerinin ücret ya da ücret niteliğinde kazanç kavramı içinde yer almadıkları dikkate alınarak, işverenlerin sigortalılara vermiş oldukları alışveriş/hediye çekleri prime esas kazanç kapsamında değerlendirilemeyecektir. Bu doğrultuda işverenlerce sigortalıları için üçüncü kişilere yapılan ödemeler sonucunda sigortalısının paradan gayrı maddi olarak yararlanmış olduğu alışveriş çekleri, kira ödemeleri, okul öğrenim tutarları, kreş gibi kalemlere ilişkin ödemelerin bulunması halinde söz konusu ödemeler sigortalıya doğrudan yapılan bir ödeme olmadığından 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesi kapsamında prime tabi tutulmayacaktır. Ancak hayatın olağan akışına aykırı muvazaalı uygulamaların tespit edilmesi durumunda yukarıda niteliği belirtilen bu ödemeler prime esas kazanca dahil edilecektir.

III- NAKDİ OLARAK YAPILAN ÖDEMELER

Yardım amacıyla nakdi olarak yapılan ödemeler prime esas kazanca dahil edilmektedir. Kazanca dahil edildiği için;

. SGK işçi primi

. İşsizlik ödeneği işçi primi

. SGK işveren primi

. İşsizlik ödeneği işveren primi

için ilave kesintiler yapılmaktadır. Bu durumda; yapılan ödemeden kesinti olmakta ve çalışanın eline daha düşük tutarda ödeme geçmektedir. İşveren açısından da; ödenen yardım tutarına ilaveten prim borcu çıkmaktadır.

Örnek: Ahmet isimli çalışan 20,000 TL ücret almaktadır. İlgili dönemde işveren çalışanına destek olmak istemiş ve 5,000 TL nakdi yardımda bulunmuştur.

Örnekteki kişi yardım amaçlı ödemeyi nakit olarak yapmıştır. Bu nedenle 5,000 TL kazanca dahil edilecektir.

İlgili dönemde 5000 TL kazanca dahil edilmeseydi;

20,000 X %15 (%14 + %1) = 3,000TL (İşçi SGK + İşçi İşsizlik Primleri) 

20,000 X %22,5 (%20,5 + %2) = 4,500TL (İşveren SGK + İşveren İşsizlik Primleri)

İşçi ve işverenden toplam 3,000 + 4,500 = 7,500TL prim kesintisi olacaktı.

İlgili dönemde 5,000TL kazanca dahil edildiği durumda;

25,000 X %15 (%14 + %1) = 3,750TL (İşçi SGK + İşçi İşsizlik Primleri) 

25,000 X %22,5 (%20,5 + %2) = 5,625TL (İşveren SGK + İşveren İşsizlik Primleri)

İşçi ve işverenden toplam 3,750 + 5,625 = 9,375TL prim kesintisi yapılacaktır.

Örnekten anlaşılacağı üzere bir çalışan için işverenden 1,125TL ilave prim alınacaktır. Aynı şekilde çalışanda 750TL fazladan prim ödemiş olacak ve eline 5,000 TL değil 4,250 TL ödeme geçmiş olacaktır.

IV- AYNİ OLARAK YAPILAN ÖDEMELER

Yardım amacıyla ayni olarak yapılan ödemeler prime esas kazanca dahil edilmemektedir. Kazanca dahil edilmedi için;

. SGK işçi primi

. İşsizlik ödeneği işçi primi

. SGK işveren primi

. İşsizlik ödeneği işveren primi

için ilave kesintiler yapılmayacaktır. Bu durumda; yapılan ödemeden kesinti olmamakta ve çalışanın eline daha yüksek tutarda ödeme geçmektedir. İşveren açısından da yapılan yardım tutarına ilave prim ödemesi çıkmayacaktadır.

Örnek: Ahmet isimli çalışan 20,000 TL ücret almaktadır. İlgili dönemde işveren çalışanına destek olmak istemiş ve 5,000 TL ayni (hediye çeki, alışveriş çeki) yardımda bulunmuştur.

Örnekteki kişi yardım amaçlı ödemeyi ayni olarak yapmıştır. Bu nedenle 5,000 TL kazanca dahil edilmeyecektir.

İlgili dönemde 5000 TL kazanca dahil edilmediği için;

20,000 X %15 (%14 + %1) = 3,000 TL (İşçi SGK + İşçi İşsizlik Primleri)