Yazar: Salih ÇALAL*

E-Yaklaşım / Eylül 2023 / Sayı: 369

I- GİRİŞ

Yerel yönetimlerde memur, sözleşmeli personel, sürekli işçi (belediye şirketleri de dâhil) ve geçici işçi olmak üzere 3 statüde personel istihdam edilmektedir. Yerel yönetimlerde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4/A maddesine göre memur statüsünde muhtelif unvanlarda memur, bilgisayar işletmeni, mühendis, tekniker, teknisyen, zabıta memuru, itfaiye eri vb.; 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 49. maddesine göre sözleşmeli personel pozisyonunda mühendis, avukat, programcı vb.; 657 sayılı Kanun’un 4/D maddesine göre ise işçi (belediye bünyesinde sürekli işçi ve geçici işçi, ayrıca 375 sayılı Kanun hükmünde kararname kapsamında belediye şirketlerinde de işçi statüsünde) istihdam edilmektedir.

Bu çalışmada, doğum nedeniyle aylıksız izne ayrılan memurun aylıksız izinde geçen sürelerinin kazanılmış hak aylığına esas derece ve kademesinde dikkate alınması, hizmet olarak kabul edilmesi, kıdem aylığının tespitinde dikkate alınması vb. konular hakkında yürürlükteki mevzuat uyarınca değerlendirmeler yapılacaktır.

II- DOĞUM NEDENİYLE AYLIKSIZ İZİN

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı l. maddesinde ise, bu Kanun’un genel ve katma bütçeli kurumlar, il özel idareleri, belediyeler, il özel idareleri ve belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında veya Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüklerinde çalışan memurlar hakkında uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu hükümlere göre belediyelerde çalışan memurlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun kapsamı içinde bulunmaktadırlar. Memuriyet, kadroya bağlı bir görev olup, kamu hizmetinin aslî unsurlarından birini oluşturur. 657 sayılı Kanun’un 4. maddesinde de, mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenlerin, bu kanunun uygulanmasında memur sayılacakları ifade edilmek suretiyle, kamu hizmetli ile memur arasındaki ilişkide bir bütünlük ve devamlılık öngörülmüştür.

Aylıksız izin memurlara, Kanunlarda gösterilen mazeretlerinden dolayı görevinden ayrı bulunduğu ve bu süre içinde aylığını ve diğer haklarını alamadığı, memurun isteği ve bağlı bulunduğu kurum amirinin onayı ile kullanılan veya takdir halinde amirin uygun görmesi üzerine kullanılan bir izin türüdür.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 108/B maddesinde, “Doğum yapan memura, 104. madde uyarınca verilen doğum sonrası analık izni süresinin veya aynı maddenin (F) fıkrası uyarınca verilen izin süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine yirmi dört aya kadar aylıksız izin verilir.” hükmü yer almaktadır. Bu kapsamda, doğum yapan memura isteği üzerine yirmi dört aya kadar ücretsiz izin hakkı verilmiş ve eşi doğum yapan memura da isteği üzerine yirmi dört aya kadar ücretsiz izin hakkı tanınmıştır. Doğum yapan memura verilecek ücretsiz iznin başlangıç tarihi, doğum sonrası analık izninin (asgari 8, azami 13 hafta) bitimi; eşi doğum yapan memura verilecek ücretsiz iznin başlangıç tarihi ise doğum tarihi olarak belirlenmiştir.

Buna göre; doğum sebebiyle kadın memurun ücretsiz izin süresi, isteği üzerine yirmi dört aya kadar olabilecektir. Eşi doğum yapan memura, eşinin Devlet memuru olup olmadığına bakılmaksızın, isteği halinde yirmi dört aya kadar ücretsiz izin verilecektir. Ancak söz konusu iznin bitiş tarihi, eşinin doğum yaptığı tarihten itibaren hiçbir surette yirmi dört aylık sürenin bitimini geçemeyecektir. Eşlerin her ikisinin de memur olması halinde, doğum sebebiyle verilen ücretsiz iznin yirmi dört aylık süre içerisinde her iki eşe de verilecektir.