Yazar: Suat ŞİMŞEK*

E-Yaklaşım / Ağustos 2023 / Sayı: 368

I- GİRİŞ

Suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının önlenmesi ile mücadelede kullanılan pek çok yöntemden bir tanesi de şüpheli işlemlerin, ülkenin finansal istihbarat birimine bildirimidir. Ülkemizin de üyesi olduğu, Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force-FATF) tarafından yayımlanan tavsiyelerde şüpheli işlemlerin finansal istihbarat birimine bildirimi öngörülmektedir. Keza, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un 4. maddesi, Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) mevzuatı açısından yükümlü olarak kabul edilen gerçek ve tüzel kişilerin, bazı işlemleri Başkanlığa bildirmesini zorunlu kılmaktadır.

MASAK mevzuatı açısından şüpheli işlem; finansal kuruluşlar ve diğer yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu malvarlığının; yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halini ifade eder. Şüpheli işlemlerin, mali istihbarat birimine bildirilmesine ise şüpheli işlem bildirimi denilmektedir. Eğer şüpheli işlem bildirimi ile birlikte 5549 sayılı Kanun’un 19. maddesine göre işlem ertelemesi de talep ediliyor ise buna işlem ertelemeli şüpheli işlem bildirimi denilmektedir.

Bu çalışmamızda, 5549 sayılı Kanun, Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik (Tedbirler Yönetmeliği) ve 13 Sıra No.lu MASAK Genel Tebliği kapsamında şüpheli işlem bildirimi yapılmasıyla ilgili hususlar, gerektiğinde FATF tavsiyelerine atıf yaparak ve bu tavsiyelerle karşılaştırılarak açıklanmaya çalışılacaktır.

A- ŞÜPHELİ İŞLEM BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İLGİLİ MEVZUAT

Şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünün dayanağını 5549 Kanun’un 4. maddesi oluşturur. Madde hükmüne göre “Yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işlemlere konu malvarlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halinde bu işlemlerin yükümlüler tarafından Başkanlığa (MASAK) bildirilmesi zorunludur.” Bu maddenin yanı sıra Kanun’un 13. maddesi, şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğüne uymamanın yaptırımı olan idari para cezası konusunu düzenlemektedir. Keza aynı Kanun’un 14. maddesi de şüpheli işlem bildirimlerinin gizliliğinin ihlalinin yaptırımı düzenlemektedir.

5549 sayılı Kanun’un 4. maddesinde yer alan “Yükümlülerin hangi faaliyetlerinden dolayı ve hangi usul ve esaslara göre şüpheli işlem bildiriminde bulunacağı yönetmelikle belirlenir.” hükmü kapsamında şüpheli işlem bildirimi ile ilgili hususlar, Tedbirler Yönetmeliği ile belirlenmiştir.

Sonrasında, şüpheli işlem bildirimine dair konular 13 sıra No.lu MASAK Tebliği ile düzenlenmiştir. Ayrıca Tedbirler Yönetmeliği ve 13 No.lu Tebliğe göre, Başkanlık, elektronik ve kâğıt ortamındaki şüpheli işlemlerin bildirimlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere yükümlüler için genel ve sektörel mahiyette şüpheli işlem bildirim rehberleri yayımlayabilir. 13 No.lu MASAK Tebliğine göre, yükümlüler tarafından yapılacak bildirimler, bu rehberlerde belirtilen usul ve esaslara uygun şekilde yapılır. Dolayısıyla MASAK tarafından şüpheli işlem bildirimlerine dair rehberler, şüpheli işlem bildirimi mevzuatının önemli bir parçasıdır.

II- ŞÜPHELİ İŞLEMLERİN ŞARTLARI