Yazar: Faruk AK*

E-Yaklaşım / Ağustos 2023 / Sayı: 368

I- GİRİŞ

Günümüzde teknolojinin gelişmesi ve yaygınlaşması ile birlikte yazılım, ar-ge vb. faaliyetler sonucunda ortaya çıkan ve patent tescili ile koruma altına alınan alet, edevat, yazılım vb. buluşların sayısı artmaktadır. Tabi ki ülkelerdeki ekonomik ve finansal gerçekler de ar-ge, inovasyon gibi faaliyetlerin teşvik edilmesini (istisna, muafiyet, hibe vb.) veya vergilendirilmesini etkilemektedir. İşte makale konumuz özelinde ülkemizdeki ihtira beratı(patent) haklarına tanınan vergisel teşviklerin, ihtira beratı (patent) hakları üzerinden elde edilen kazançların vergilendirilmesi ve beyan aşamasında dikkat edilmesi gereken noktaların neler olduğu ve mükelleflerin vergiye veya vergilendirmeye gönüllü uyumunu etkileyecek noktaları örnek durumlarla makalemizin ilerleyen bölümlerinde açıklamaya çalışacağız.

II- İHTİRA BERATI (PATENT) NEDİR?

İhtira beratı (patent) kavramından 193 sayılı Gelir Vergisi ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunlarının farklı yerlerinde söz edilmektedir. Tabi ki bu kavram bahsettiğimiz Kanunlarda gayri maddi haklar kategorisinde değerlendirilmiş olup tanımlarına ve muhteviyatına ilişkin açıklamalar yapılmamıştır. Bu kapsamda ihtira beratı (patent) kavramının ne olduğuna değinmemiz gerekmektedir.

İhtira beratı veya yaygın kullanılan adıyla patent kavramı, Türk Dil Kurumu([1]) sözlüğünde “buluş belgesi” şeklinde tanımlanmıştır. Türk Marka ve Patent Kurumu’nun internet sitesinde “Patent/Faydalı Model Bilgilendirme” kılavuzunda patent ve faydalı model kavramları; “Sınırlı bir süre ve yer için patent/faydalı model sahibine, üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını veya ithal edilmesini engelleme amacıyla tanınan tekel haklarıdır.” şeklinde tanımlanmıştır([2]).

Teknolojik gelişmeler paralelinde ihtira beratı (patent) konusu olabilecek buluşlar veya icatlar da artık çok değişiklik göstermiş ve çeşitlenmiştir. Örneğin geçmişte patentlerin konusu olan buluşlar çoğunlukla alet, edevat, yapım ve/veya icra metodu veya reçetesi gibi elle tutulabilir icatlardan oluşmakta iken günümüzde yazılım gibi alanlarda yoğunlaşmıştır. Yine devletler tarafından buluş sahibine buluşu gerçekleştirdiğine ve ortaya yenilik yaratan bir icat çıkardığında hak, tekel gibi koruma sağlanması ve teşvik etmesi gerekmektedir. Çünkü buluş sahibini veya buluşu himaye edeni teşvik etmek ve yeni buluşların önünü açmak buluşların sürekliliği için elzemdir. Bu doğrultuda devletler buluşların ve yeniliklerin sürekliliği için buluş sahibine veya buluşu himaye edene bazı teşvikler sağlayabilmektedir. Bu doğrultuda aşağıda ülkemizdeki mevcut yasal düzenlemeler doğrultusunda ihtira beratı (patent) hakkını içeren buluşlara yönelik buluş sahibine veya buluşu himaye edene sağlanan vergisel teşviklere değinmeye çalışacağız.

III- MEVCUT YASAL DÜZENLEMELER IŞIĞINDA İHTİRA BERATI (PATENT) HAKKI KAZANÇLARINA SAĞLANAN VERGİSEL TEŞVİKLER VE BU KAZ…