Yıllık izinde 50 yaş avantajı

Elli ve daha yukarı yaştaki taksi şoförlerine verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamıyor.

Taksi şoförlerinin mevzuattan doğan haklarının tam ve eksiksiz olarak zamanında yerine getirilmesi taksi sahiplerinin/ işverenlerin mevzuata uygun olarak hareket etmesine bağlı olduğu kadar taksi şoförlerinin de haklarının neler olduğu konusunda bilgi sahibi olmalarına bağlıdır. Bir hakkın var olması ne kadar önemli ise bu hakkın ne olduğunu  ve nasıl kullanılacağını bilmek de o kadar önemlidir.  Bu yazı dizimizde; ticari taksi şoförlerinin sigortalılığı, çalışma koşulları, ücret, fazla çalışma, yıllık izin hakları ile ticari taksilerde şoför olarak çalışanların   haklı  bir sebep olmadan işten çıkarılmaları durumunda hangi tazminatlara hak kazandıklarını, ödenmeyen ücret, yıllık izin ve diğer haklarını almak için hangi kurumlara ne kadar süre içerisinde başvurmaları gerektiğini açıklamaya çalışacağız. Yazı dizimizde taksi şoförlerini Borçlar Kanununa tabi olanlar ve İş Kanununa tabi olanlar şeklinde iki kategoride inceleyeceğiz. İş Kanununa tabi taksi şoförleri, Borçlar Kanununa tabi taksi şoförlerine göre biraz daha avantajlı. Örneğin; ihbar  tazminatı ile yıllık izin süreleri yönünden farklılıkların olması, kıdem tazminatı gibi değişik konularda İş Kanununa tabi şoförlerin avantajları var. 

İş Kanunu’na tabi olarak çalışan ticari taksi şoförlerinin hakları

Bir taksi şoförünün 4857 sayılı İş kanununa tabi olabilmesi için aynı takside çalışan taksi sahibi de çalışıyorsa en az üç şoför daha olmak üzere 4 kişinin çalışması gerekiyor.  

Örnek: A taksi sahibi ile birlikte aynı  takside Ahmet Bey, Mehmet Bey ve Ali Bey şoför olarak postalar halinde çalışıyorlarsa çalışanlar İş Kanunu kapsamındadır. Bu çalışanlarla ilgili İş Kanunu hükümleri uygulanır. Bir şoförün İş Kanunu kapsamında olabilmesi için takside 3’ten fazla kişinin çalışması gerekiyor. 

İş Kanunu kapsamında yer alan şoförlerin yıllık izin, ücret, hafta tatili, çalışma süresi, bayram çalışması haklarını açıklayalım. 

5 yıla 2 hafta izin

Diğer çalışanlar gibi taksi şoförlerinin de yıllık izin hakları var. İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan taksi şoförlerine yıllık ücretli izin verilir. Taksi şoförlerine verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; 

■ Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 gün, 

■ Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara 20 gün, 

■ On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 gün,  yıllık ücretli izin verilir. Bu izin süreleri iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.  İzne rastlayan hafta tatilleri ile ulusal bayram ve genel tatil günleri ayrıca izin sürelerine, eklenir. Örneğin bir yıldan beri çalışan ve haftada bir gün hafta tatili kullanan taksi şoförünün izni 16 gündür. Elli ve daha yukarı yaştaki taksi şoförlerine verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamıyor. Örneğin takside bir yıl şoförlük yapan Ahmet Bey 51 yaşında ise yirmi gün yıllık izin kullanacak. 

İzin ücretinin peşin ödenmesi 

İşveren/taksi sahibi yıllık ücretli iznini kullanan taksi şoförüne, yıllık ücretli izin süresine ilişkin ücretini, ilgili taksi şoförünün izne başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermekle yükümlüdür. Taksi şoförü yıllık izin hakkından vazgeçemez.  İşveren/taksi sahibi yıllık ücretli iznini kullanan taksi şoförüne, yıllık ücretli izin süresine ilişkin ücretini, ilgili taksi şoförünün izne başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermekle yükümlüdür. Taksi şoförü yıllık izin hakkından vazgeçemez. 

Bayramda mesai

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışanların ücretleri bir kat fazlasıyla ödeniyor. 1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 30 Ağustos, 29 Ekim(1.5 gün), Ramazan Bayramı 3.5 gün, Kurban Bayramı 4.5 gün olmak üzere bu günler ulusal bayram ve genel tatil günleri olarak belirlenmiştir. Örneğin günlük 50 TL ücretle çalışan bir taksi şoförü ramazan bayramında bir gün çalışmışsa günlük ücretine ilaveten 50 TL ücret daha olmak üzere toplam 100 TL ücret almsı gerekiyor.

Hafta tatili

Taksi şoförlerinin haftada en az bir gün hafta tatili hakkı bulunuyor. Hafta tatilinde çalışan taksi şoförüne  ücreti bir kat fazlasıyla ödenir. Örneğin; günlük ücreti 50 TL olan bir taksi şoförü hafta tatilinde çalışırsa. ilave  50 TL ücret daha alacak. Bir baş ka deyimle çalıştığı normal ücretle  birlikte 100 TL alacak. 

Yasal çalışma süresi

Çalışma süresi haftada 45 saattir. Günlük çalışma süresi ise en fazla 11 saattir. Taksi şoförleri, iş sözleşmeleri ile bu saatlerden daha az çalıştırılabilir. Haftalık 45 saatten fazla çalışan taksi şoförlerine fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekiyor. Fazla çalışma ücreti saat başına en az %50 zamlı olarak ödeniyor. Örneğin; saat ücreti 10 TL olan taksi şoförü bir saat fazla çalışma yaparsa bu taksi şoförüne 15 TL ücret ödenecek. 

Part-time’da 9 günlük primi devlet karşılıyor

Kısmi süreli(part-time) iş sözleşmesi ile çalıştıkları takside  ay içinde 10 günden az çalışmaları bulunan şoförler 01.03.2011 tarihinden itibaren 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında (eski SSK’lı olarak) sigortalı sayılacaklar.  Bu durumdaki taksi şoförleri  30 gün süre ile primlerini kendileri ödeyecekler. Ancak primlerini 2014 yılında prime esas günlük kazancın 21 katı olarak %32.5 oranında ödeyecekler. 21 kat her yıl için bir puan artırılarak 30 kata çıkacak. 

01.07.2014-31.12.2014 tarihleri arasında ay içerisinde 10 günden az çalışıp primlerini aylık kazanç alt sınırı(asgari ücret) üzerinden kendileri ödeyecek olan şoförler (işsizlik sigortası ödemek istemezlerse) 37,80x21x%32,5= 257,98 TL prim ödeyeceklerdir. Şoförler işsizlik sigortasını da  ödemek isterlerse bu durumda 37,80x21x%35,5=281,79 TL prim ödeyeceklerdir.  Şoförlerin 10 günden az çalıştıkları sürelere ilişkin  2014 yılı için her ay 21 gün ödeyecekleri primleri 30 gün sayılacak. Bu uygulamaya göre part-time çalışan şoförün her ay 9 günlük prim avantajı var. 9 günlük prim devlet tarafından karşılanacak. 

Tam süreli çalışanlar 

Taksi şoförü tam süreli(10 gün ve üzerinde) çalışıyorsa sigortasını işvereni/taksi sahibi yapacaktır. Taksi sahipleri  işe aldıkları taksi şoförlerinin sigorta girişlerini şoförleri işe başlatmadan bir gün önce sosyal güvenlik kurumuna yapmaları gerekiyor. Sigortasız çalışan taksi şoförleri Sosyal Güvenlik Kurumu’nun il veya merkez müdürlüklerine başvurabilirler ya da, ALO 170’i arayarak  sigortasızlıklarını bildirebilirler. 

Ücret alacaklarında haciz yapılabilir mi?

Taksi şoförlerinin ücretlerinin en geç ayda bir ödenmesi gerekiyor. Ücret ödemeleri bir aydan kısa sürelerde de yapılabilir. Taksiciye yapılan prim vb. gibi ödemelerde ücret bordrolarında gösterilerek sigorta primi ve diğer kesintilerin yapılması gerekiyor. Taksi şoförlerinin ücretinin dörtte birinden fazlası haczedilemiyor ve başkasına devredilemiyor. Ancak, taksi şoförünün bakmakla yükümlü olduğu aile bireyleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar bu orana dahil değil. Ücret alacağının haczi  Taksi şoförlerinin ücretinin dörtte birinden fazlası haczedilemiyor ve başkasına devredilemiyor. 

Hakları verilmeyen taksici ne yapacak?

Hakları ödenmeyen taksi şoförleri işyerinin bağlı olduğu yerin Çalışma ve İş Kurumu İl mMüdürlüğü’ne dilekçe ile başvurabilir yada doğrudan ALO 170’i arayarak durumunu bildirir. İdari makamlardan talebi doğrultusunda sonuç alamayan taksi şoförü  iş mahkemesinde dava açabilir. 

Yarın: İşsizlik maaşını nasıl alırlar?

Güneş Gazetesi – 28.08.2014