Muz kabuğunda kayan vergiler

|Hürriyet Gazetesi| |07.06.2010|

‘AYAĞININ altına muz kabuğu koyup kaydırmak’ deyimini herkes bilir ama ithal muzda kayan vergileri herhalde kimse bilmiyordur.
 

Aynı şekilde, 1987 yılında 3 bin ton olan muz ithalinin, bugün itibariyle yıllık 180 bin tona yaklaştığını da herhalde çok kişi bilmiyordur.

İLGİNÇ BİR TABLO
1987 yılında, Türkiye’de üretilen muz 35 bin ton iken 3 bin ton muz ithal ediliyormuş. Başka bir anlatımla, 1987 yılında Türkiye’deki üretimin onda biri kadar muz ithal ediliyormuş.
1993 yılında, Türkiye’de üretilen muz 18 bin tona gerilerken, ithal muz 3 bin tondan, 155 bin tona çıkmış. Yani 1987 yılına kıyasla 1993’te muz ithalatı yüzde 5000 civarında artmış.
Ekonomik kriz dönemlerinde, ithalatta geçici gerilemeler olmuş ama bugün itibariyle yerli muz üretimi 150 bin ton civarında. İthal muz 200 bin tona doğru gidiyor.
Bu aşamada, ithal muza yüzde 150’yi bulan gümrük vergisi uygulanmak suretiyle, yerli üretici korunmaya çalışılıyor.

UYANIKLIĞIN BÖYLESİ
Muz ithalinde uygulanan yüzde 150 civarındaki vergi, ciddi bir oran. Ancak bazı uyanık ithalatçılar, muz kabuğuna değil ama ithal fiyatına aşağıya doğru basıp, kendileri yerine vergileri kaydırıyorlar.
Nasıl mı?
Onlar açısından çok basit!
İthal muzun, 19.1 kg’lık box fiyatı (ambalaj ve nakliye dahil) 10 dolar.
Uyanık ithalatçı ne yapıyor?
Örneğin Ekvator’dan, 6.95 dolara (nakliye ve ambalaj hariç) aldığı 19.1 kg’lık box fiyatı olan muzu, vergi cenneti bir ülkede kurulmuş olan şirkete fatura ettiriyor. Vergi cenneti ülkedeki şirkette Türkiye’deki ithalatçıya (nakliye ve ambalajı da dahil) 6 dolara satıyor.
Böyle olunca, yüzde 150 vergi olarak, 19.1 kg’lık box için 9 dolar gümrük vergisi ödüyor.
Dürüst ithalatçı da nakliye ve ambalaj dahil, 10 dolar üzerinden 15 dolar gümrük vergisi ödüyor. Böyle olunca, uyanık ithalatçılar düşük maliyet avantajı nedeniyle hem yüksek tutarda haksız kazanç sağlıyor ve hem de diğerine kıyasla düşük fiyata satabiliyorlar. Devletin de gümrük vergisi ve KDV olarak daha az vergi tahsil ettiği için vergi kaybı oluyor.
Bu arada hiçbir yetkili de “Yahu arkadaş, siz dünya piyasa birim fiyatlarının yüzde 40 altında muz ithal ediyorsunuz. Bu nasıl oluyor?” diye sormuyor!

GÖZETİM YA DA KİLO BAŞI VERGİ
Muz ithalatçılarının önemli kısmının, cari dünya piyasa fiyatlarına göre yüzde 20-60 civarında düşük fiyat beyanında bulunması, muz ithalatında “gözetim uygulaması”nı kaçınılmaz kılıyor. Örneğin daha önce tonu 250 dolar bildirilen sarımsak ithalinde, gözetim sonucu, gerçek ithal fiyatı olan 1.500 dolar seviyelerine çıkmıştı.
Gözetim olayında, bir malın aynı ya da doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar yaratacak miktar ve/veya koşullarda (düşük fiyat, damping yasalarına aykırı ithalat gibi) ithal edilmesi durumunda, bazı önlemler alınabiliyor. İşin doğrusu, muz ithaline yönelik gözetim sonucu, alınan vergiler onmilyonlarca dolar artabilir.
Bu konuda alınabilecek bir başka önlem de “kilo” ya da AB’de olduğu gibi “ton başına sabit fon” olabilir.
Aksi halde, gümrük vergisi ve KDV, muz kabuğunda kayarken, yerli üretici de ciddi zarar görür.