Yazar: Şenol METE*

E-Yaklaşım / Mayıs 2022 / Sayı: 353

I- GİRİŞ

Değer artışı kazançları; 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80. maddesinde altı bent halinde sayılan mal ve hakların elden çıkarılmasından sağlanan kazançlardır.

Çalışmamızda başlıklar halinde, mal ve hakların neler olduğu, bu mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilme sürecinin nasıl olduğu, Değer artışı kazancının beyan edilmesi durumunda mükelleflerin devlete ödemesi gereken vergi hakkında güncel yasal değişiklikler ışığında değerlendirilmesi yapılmış ayrıca çalışmanın odak noktası gayrimenkullerin alım-satımı ve vergilendirilme süreci olmuştur. Nitekim günlük hayatta en çok tereddüt hâsıl olan konuların başında gayrimenkullerin satışı neticesinde oluşan vergilendirme süreci geliyor.

Değer artış kazancından bahsedebilmemiz öncelikle elden çıkarılan mal veya hakkın mezkûr kanunda yer alması ve bir bedel karşılığı edinilmiş olması gerekmektedir.  Bu şartları hıfz eden satıştan sonra elde edilen kazanç değer artış kazancı olarak vergilemeye tabi tutulacaktır. GVK’nın mükerrer 80. maddesinde aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançlarıdır. Bu kazançlar aşağıda altı bent halinde sayılmış olup maddelere başlık halinde yer verilmiş ve akabinde gayrimenkullerin alım-satımı neticesinde oluşan vergileme süreci örnekler eşliğinde öncelikle incelenmiştir.

1- Menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.( İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç)

2- 70. maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

3- Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

4- Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

5- Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

6- İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70. maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tâbi çiftçilerin ziraî istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde(8) elden çıkarılmasından doğan kazançlar (Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır.)

Bu maddede geçen “elden çıkarma” deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade eder.

(7104 Sayılı Kanun’un 15. maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 06.04.2018) Taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçlarına ait ticari plakaların elden çıkarılmasından doğan kazançların tamamı ile bir takvim(9) yılında elde edilen değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç,)

II- GAYRİMENKULLERDE DEĞER ARTIŞ KAZANCININ VERGİLENDİRİLMESİ

Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80. maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinde yer a…