Yazar: Cansu ÜNLÜ*

I- GİRİŞ

Muhasebe standartları, muhasebe uygulamalarının yöntemini belirleyerek hem uygulayıcılar açısından, hem de finansal tablo kullanıcıları açısından finansal bilgilerin güvenilir, doğru, gerçeğe uygun ve karşılaştırılabilir olmasını sağlamaktadır. Stoklar ise bir şirketin ortaya çıkabilecek nitelikteki ani ihtiyaçları karşılayabilmek ve üretimin kesintiye uğramadan devamlılığının sağlaması amacı doğrultusunda her an el altında bulundurmakta olduğu mamul mal, ham madde ve ara malları ifade eder. TMS 2 stoklar standardı ticari işletmelerde alım satım konusu olan mallar ile üretim işletmelerinde alınan ve üretilen ürünlerin maliyetlerinin hesaplanması ve bunların satımı ile ilgili ölçme, değerlendirme ve izlenmesine ilişkin kuralları ve ilkeleri içermektedir.

Bu çalışmada, anılan standart kapsamında maliyetlerin ölçümü, buna ilişkin teknikler ve net gerçekleşebilir değer kavramının açıklanmasına ilişkin hususlar ele alınacaktır.

II- STOKLARA İLİŞKİN SINIFLANDIRMA 

Stok, bir firmanın ortaya çıkabilecek ani ihtiyaçları karşılamak ve üretimin kesintiye uğramadan sürdürülmesini sağlamak amacıyla her an el altında bulundurduğu mamul mal, ham madde ve ara mallardır. Muhasebede stok çeşitleri kendi içinde hammadde, mamul ve yarı mamul stoku olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

• Ham Madde Stokları: Üretimi gerçekleştiren işletmeler için hammadde stoku oldukça büyük önem taşımaktadır.

• Yarı Mamul Stokları: Öncesinde üretim sürecine dâhil olmuş fakat son haline ulaşmamış niteliğe sahip ürünlere yarı mamul denilmektedir. Çok aşamalı olan üretim modüllerinde, aşamalardan herhangi birinde oluşabilecek bir sorun üretim sürecinin sonlanamaması anlamına gelebilmektedir. Bundan dolayı bu tarz üretim modüllerinde mevcut olan her bir aşama için stokta yarı mamul bekletilmesi söz konusu olmaktadır. Bu sayede bir sorun çıksa dahi stokta mevcut olan yarı mamuller kullanılarak üretimin sonuçlandırılması mümkün hale gelir.

• Mamul Stokları: Üretim sürecini tamamlamış durumda olan, satışa ve teslimata hazır haldeki ürünlere mamul denilmektedir. 

Standartta da stoklara ilişkin yaygın sınıflandırmanın ticari mal, üretim malzemeleri, hammadde, yarı mamuller ve mamuller şeklinde olduğu ifade edilmektedir.

III- STOKLARIN ÖLÇÜMÜ

Stoklar, maliyet değeri ile net gerçekleşebilir değerin düşük olanı üzerinden ölçülür.

A- TMS-2 STOKLAR STANDARDI KAPSAMINDA MALİYETLERİN ÖLÇÜMÜ

Türkiye Muhasebe Standardı TMS 2’nin amacı, stoklarla ilgili muhasebe işlemlerini açıklamaktır. Muhasebede stokların muhasebeleştirilmesi ile ilgili temel konu, stokların bir varlık olarak muhasebeleştirilmesinde, kullanılmasında ve elden çıkarılmasında gerçekleşen gelirler ile karşılaştırılacak olan ilgili maliyetin belirlenmesidir. Anılan standart, stok maliyetlerinin, net gerçekleşebilir değere indirgemeyi de içererek, nasıl saptanacağını ve gidere dönüşeceğini açıklamakta ve ayrıca stok maliyetlerinin oluşumu, içeriği ile uygulanacak değerleme yöntemleri hakkında da bilgi vermektedir.

TMS 2’de stoklar, işin normal akışı içinde satılmak üzere elde bulundurulan, satılmak amacıyla üretilmekte olan ya da üretim sürecinde veya hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde bulunan varlıklar biçiminde tarif edilmektedir. Stokların maliyeti; tüm satın alma maliyetlerini, dönüştürme maliyetlerini ve stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri içerir. Stokların satın alma maliyeti satın alma fiyatı, ithalat vergileri ve diğer vergiler (iade alınabilecekler hariç) ve…