I- GİRİŞ

İşçinin iş sözleşmesinin feshi genel olarak geçerli bir nedenle veya haklı bir nedenle yapılmaktadır. Geçerli nedenler 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde belirtilenler kadar ağırlıklı olmamakla birlikte, işin ve işyerinin normal yürüyüşünü olumsuz etkileyen durumlar şeklinde tanımlanabilir. Bu nedenle, geçerli fesih için söz konusu olabilecek nedenler, işçinin iş görme borcunu kendisinden kaynaklanan veya işyerinden kaynaklanan sebeplerle ciddi bir biçimde olumsuz etkileyen ve iş görme borcunu gerektiği şekilde yerine getirmesine olanak vermeyen nedenler olabilecektir. Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin işveren tarafından feshedilmesi hali için, Türkiye tarafından 9 Haziran 1994 tarihinde onaylanan 158 sayılı Hizmet İlişkisine İşveren Tarafından Son Verilmesi Hakkındaki ILO (Uluslar arası Çalışma Örgütü) Sözleşmesi’nde belirlendiği üzere, iş kanunumuzda da geçerli bir sebep bildirme zorunluluğu getirilmiştir. Geçerli neden bildirme zorunluluğu iş güvencesi kapsamında olan işyerlerinin işverenleri için geçerlidir.

Bu yazımızda; işçinin iş sözleşmesinin geçerli nedenle fesh edilmesinin usul ve esaslarını açıklamaya çalışacağız.

II-    GEÇERLİ NEDENLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESH EDİLMESİ

İşçinin iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. Geçerli sebep geniş kapsamlı bir kavramdır. Örneğin işçinin yeterliliği veya davranışları işçinin kişiliği ile ilgili olan sebepleri oluştururken; işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan sebepler ise işyeri ile ilgili olmaktadır. Geçerli nedenleri belirli davranışlarla sınırlamak mümkün değildir. Haklı nedenle fesih ile geçerli nedenle fesih arasındaki fark olayın ağırlık derecesine göre belirlenmektedir. Dolayısı ile haklı nedenle fesihleri, geçerli nedenle fesih kapsamında değerlendirmek, bazen de geçerli nedenleri haklı fesih kapsamında değerlendirmek mümkün olabilmektedir. Örneğin bir petrol istasyonunda pompacı olarak çalışan bir işçinin işyerinde sigara içmesi bazı kesimlere göre geçerli nedenle işten çıkarılmayı gerektirebilmektedir. Bazı kesimlere göre de bu durum işyerinin güvenliğini açıkça tehdit ettiği için haklı nedenle feshi gerektirir. Geçerli nedenle fesih, işçinin iş güvencesi kapsamında ise söz konusu iken haklı nedenle fesihte ise bütün işçiler bu kapsama girmektedir. Haklı nedenle ve geçerli nedenle iş sözleşmesinin fesh edilmesinde iki fesih türü açısından geçerli olacak ayrımları yapma görevi yargıya ve öğretiye düşmektedir. Bu bağlamda 2003 yılından beri özellikle Yargıtay kararları bu alanda oluşmuş boşlukları doldurma yönünde önemli bir katkı sağlamıştır. Ayrıca öğretide de bu ayrımın sınırları ile yargı kararlarının incelenmesi yönünden önemli katkılar yapıldığını belirtmek yargının yanı sıra öğretinin katkıları ile sağlanacaktır.

A- İŞÇİNİN YETERSİZLİĞİNDEN KAYNAKLANAN NEDENLER

• Ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışma

• Gösterdiği niteliklerden beklenenden daha düşük performansa sahip olma, işe yoğunlaşmasının giderek azalması,

• İşe yatkın olmama,

• Öğrenme ve kendini yetiştirme yetersizliği,

• Sık sık hastalanma,

• Çalışamaz duruma getirmemekle birlikte işini gerektiği şekilde yapmasını devamlı olarak etkileyen hastalık,